Η Ώρα της Πεταλούδας – Η Μεταμόρφωση της Ευρώπης

Στο υπαρξιακό απ’ αρχής δίλημμα “Διακρατισμός ή Υπερεθνισμός”, “Ημίμετρα ή Ολοκλήρωση”, “Μακρόσυρτη Σύγκλιση” ή “Άπαξ Ένωση”η Ευρώπη επιμένει απτόητα στη “λίγη” απόκριση. Ατολμία και μόνιμοι συμβιβασμοί καθηλώνουν την ήπειρο σε καχεξία, ώστε γεωστρατηγικά να υπολείπεται μόνιμα το ισχνό της εκτόπισμα έναντι της υπερμεγέθους υποκείμενης (δυνητικής) ισχύος της. Σαν κάμπια που φεύγει το πεπρωμένο της, που φοβάται τη μεταμόρφωση, που αργεί να ανοίξει τα φτερά, να πετάξει ως πεταλούδα. Με 508 εκ. κατοίκους (2005) έναντι 318 εκ. των ΗΠΑ και με ΑΕΠ $18.5 τρις έναντι $16.8 τρις των ΗΠΑ, με ισχυρό εμπορικό ισοζύγιο και εξαγωγές, έναντι ελλειμματικού ισοζυγίου των ΗΠΑ, με πυρηνικά όπλα και ισχυρούς εθνικούς στρατούς, με ισχυρή διπλωματική εκπροσώπηση σε εθνικό επίπεδο στο εξωτερικό, αλλά χωρίς κοινή άμυνα (πέραν αυτής του ΝΑΤΟ) και χωρίς κοινή εξωτερική πολιτική, είναι σαφές ότι η ΕΕ είναι ένας τιτάνας με τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη.

Η αέναη, φοβική αναβολή της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και η διεθνής απουσία της Ευρώπης, πλέον απειλεί συνολικά και θεμελιακά το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο και την Ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια, με ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού και των κεντρόφυγων δυνάμεων. Αλλεπάλληλες αποτυχίες στη διαχείριση κρίσεων (Κροατία, Βοσνία, Κόσοβο, Ρουάντα, Γεωργία, Λιβύη, Κριμέα, Ουκρανία, Συρία, Σομαλία, Σουδάν, Νιγηρία, Αφγανιστάν, Ιράκ, δημοσιονομικό, προσφυγικό) έχουν όχι μόνο υπονομεύσει τη διεθνή και εσωτερική αξιοπιστία της ΕΕ, αλλά έχουν δημιουργήσει επικίνδυνο ρήγμα στη στρατηγική ασφάλειας της ηπείρου. Ο αφελής μή-παρεμβατισμός (που κάποιοι ατυχώς συγχέουν με τον πασιφισμό) έχει ανυπολόγιστο (πρωτίστως ανθρωπιστικό) κόστος.

Η Ρωσία, με ευθύνη της αναιμικής Ευρώπης, αφέθηκε να ξεστρατίσει από το μονοπάτι εκδημοκρατισμού, ώστε όχι μόνο η Ευρω-Ρωσική συνεργασία ατόνησε, αλλά επιτρέψαμε στο Ρώσο πρόεδρο να μεταλλαγεί σε εκλεγμένο δικτάτορα και να επαναφέρει τη χώρα του για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης σε συνθήκες ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης προς την Ευρώπη, όπου η εφεκτικότητα των Ευρωπαίων αποθρασύνει τον οπορτουνιστικό επεκτατισμό του Ρωσικού καθεστώτος, σε βάρος πάνω απ’ όλα της ευημερίας του φίλου Ρωσικού λαού. Η απουσία από τη Μέση Ανατολή, έχει οδηγήσει σε απίστευτο χάος, μεταξύ άλλων και σε αποθράσυνση την Ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία, με μυωπική Αμερικάνικη ανοχή και σαφώς ενάντια στα Ευρωπαϊκά ζωτικά συμφέροντα (αλλά στην πραγματικότητα ενάντια στα συμφέροντα του ίδιου του φίλου Ισραηλινού λαού) προωθεί την παράνομη πολιτική αρπαγής Παλαιστινιακής γης, που δυσχεραίνει την ειρήνευση στην ευρύτερη περιοχή και την συνεννόηση με τον Αραβικό κόσμο και ιδιαίτερα τις Σιιτικές δυνάμεις, είτε σε Λίβανο, είτε σε Συρία και Ιράν. Το αποτέλεσμα το βλέπουμε στα Ελληνο-ιταλικά υγροτάφια του Αιγαίου και της Μεσογείου, τα οποία διαβρώνουν και υποσκάπτουν το κύρος και τις αξίες της Ευρώπης.

Η παράλυση και απουσία της Ευρώπης από τη διεθνή αρένα καθιστά δυσχερέστερη μεταξύ άλλων την αντιμετώπιση των οικονομικών και αναπτυξιακών προκλήσεων του Ευρωπαϊκού Νότου, ή την αντιμετώπιστη σε διεθνές επίπεδο της κλιματικής αλλαγής. Ακόμη χειρότερα, ο πολιτικός κατακερματισμός της ηπείρου μας, δυσκολεύει την παραπέρα σύσφιξη των σχέσεων σε επίπεδο ασφάλειας και οικονομικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και της εκκολαπτόμενης ΤΤΙP. Η παγκόσμια ειρήνη, ευημερία και προκοπή, αξιώνει την δραστική και ταχεία ώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση, με παράλληλη ενδυνάμωση των ευρωατλαντικών δεσμών. Αντ’ αυτού εδώ στη Βρετανία ψαχνόμαστε αν θα εγκαταλείψουμε ολότελα την τιτάνια αυτή συλλογική προσπάθεια, αντί να ψάχνουμε τρόπους να την ενισχύσουμε και να την επιταχύνουμε.

Η Ευρώπη έχασε την ευκαιρία για πραγματική ένωση μετά τον 2^ο π.π., όταν προτάθηκε η ιδέα κατάργησης των εθνικών κρατών και δημιουργίας υπερεθνικής ένωσης. Τελικά η Ευρώπη επέλεξε τη σταδιακή διαδικασία διακρατικής/διακυβερνητικής σύγκλισης (και όχι υπερεθνικής ένωσης). Πράγματι από το 1957 (Ρώμη) μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλά βήματα (Μάαστριχτ, Άμστερνταμ, Νίκαια, Λισαβώνα) και στην κατεύθυνση εμβάθυνσης αλλά και διεύρυνσης (όπου τα 6 αρχικά μέλη έχουν ήδη γίνει 28). Η “ΕΟΚ” έγινε “Κοινότητα”, και η “Κοινότητα” βαφτίστηκε “Ένωση”. Όμως όλα αυτά μαζί τα πολλά και σημαντικά βήματα δε συνιστούν πραγματική ένωση.

Η χρήση του όρου στην περίπτωση της Ευρώπης δυστυχώς είναι καταχρηστικός, προδίδει ευσεβείς πόθους που όμως δεν υποστηρίζονται με αποφασιστική πράξη. Ετούτη η λεγόμενη “Ένωση” στην πραγματικότητα όχι μόνο δεν έχει κυβερνητικές εξουσίες (δεν ασκεί ενιαία ομοσπονδιακή διοίκηση ούτε έχει διοικητική μηχανή, δεν έχει εξωτερική πολιτική, ούτε πολιτική άμυνας) αλλά πρώτα και κύρια δεν έχει ενιαίο “δήμο”, ούτε ενιαία κυριαρχία, που είναι προϋπόθεση όλων των άλλων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στη βάση της παραμένει μια οικονομική ένωση (κοινή αγορά) με ένα πολύ λεπτό πολιτικό εποικοδόμημα που στοχεύει στην σταδιακή και ήπια εναρμόνιση των νομοθεσιών, προς σταδιακή άρση εμποδίων στη λειτουργία του διακρατικού εμπορίου. Οι δομές της διατηρούν χαρακτήρα διακρατικό, όχι υπερεθνικό. Παραμένει μία ημιτελής σύγκλιση κυρίαρχων κρατών, όχι μία ολοκληρωμένη κυρίαρχη ένωση λαών. Αναγκαία αλλά όχι επαρκής.

Με συνολικό προϋπολογισμό που δεν υπερβαίνει το 1% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ (όταν οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της έχουν προϋπολογισμούς της τάξης του 49% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ), η Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί μια ελαχιστότατη θεσμική υπόσταση, με ρόλο εναρμονιστικό μάλλον (ούτε καν συντονιστικό), παρά αποφασιστικό. Το εξαιρετικά φιλόδοξο όνομα (“Ένωση”) είναι άρα παραπλανητικό και δημιουργεί παράλογες προσδοκίες, οι οποίες μοιραία οδηγούν σε απογοήτευση. Η ανυπαρξία κυρίαρχου ευρωπαϊκού “δήμου” αποτελεί την ουσιώδη αιτία για τις δύο σημαντικότερες λογιζόμενες αδυναμίες της ΕΕ: του λεγόμενου “δημοκρατικού ελλείμματος” και της λεγόμενης “αναποτελεσματικότητας”. Βέβαια η κριτική είναι άδικη, στο μέτρο που η ΕΕ κρίνεται για κάτι που δεν είναι (ομόσπονδο κράτος) και όχι για κάτι που είναι (διακρατικός μηχανισμός ήπιας ρυθμιστικής εναρμόνισης). Διότι ως τέτοιος (μηχανισμός ήπιας εναρμόνισης) η ΕΕ έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική και βεβαίως βασίζεται στην ελεύθερη συνεργασία δημοκρατικών κυβερνήσεων.

Η αθλιότητα βεβαίως έγκειται στο ότι οι ίδιοι οι επικριτές της ΕΕ (οι λεγόμενοι “ευρωσκεπτικιστές” που από δόλο ή από άγνοια της προσάπτουν αυτές τις κατηγορίες) είναι οι ίδιοι που στέκονται εμπόδιο στην ενωσιακή ολοκλήρωση (ομοσπονδιοποίηση), που μόνη αυτή θα μπορούσε να δώσει πειστικές απαντήσεις σε αυτές τις επικρίσεις. Απορρίπτουν το γεγονός ότι το ημιτελές είναι αιτία του ατελέσφορου, αλλά προφασίζονται ετούτο ως αφορμή διάλυσης εκείνου, ενάντια σε κάθε λογική που υποδεικνύει ως λύση στο ατελέσφορο την εξάλειψη της αιτίας αυτού (ήτοι της ημιτέλειας) δια της ολοκλήρωσης του οικοδομήματος και όχι βεβαίως της κατεδάφισης αυτού.

Όμως θα κάνουμε, αλήθεια, το χατήρι στους ευρωσκεπτικιστές να πάμε το ρολόι της ιστορίας 100 χρόνια πίσω και να ξαναζήσουμε την αστάθεια, τους ανταγωνισμούς και τις παγκόσμιες και εμφύλιες ευρωπαϊκές συρράξεις; Θα συμβιβαστούμε επ’ αόριστο με το ημιτελές του πράγματος, παρορώντας ότι η ημιτέλεια οδηγεί στη συντέλεια, και ότι το σταδιακό και αργόσυρτο της διαδικασίας σύγκλισης κινδυνεύει να οδηγήσει σε πλήρη απόκλιση; Ή θα τολμήσουμε να επισπεύσουμε την ολοκλήρωση, ώστε να επιτρέψουμε επιτέλους στην Ευρώπη να καταλάβει την πρωτοκάθεδρη θέση που της αναλογεί;  

Η ώρα για τη μεγάλη μεταμόρφωση, η ώρα “της πεταλούδας” για την Ευρώπη είναι τώρα. Αρχίζοντας την αντεπίθεση ενάντια στον διαβρωτικό ευρωσκεπτικισμό με το Βρετανικό δημοψήφισμα της 23^ης Ιουνίου! Ίθε να κατισχύσει η δύναμη και το διορατικό θέλγος του θετικισμού ενάντια στην αδυναμία και μυωπική φοβία του αρνητισμού. Από μια τέτοια ισχυρή και πραγματικά ενωμένη Ευρώπη, η Ελλάδα έχει άλλωστε μόνο να ελπίζει για ασφάλεια και προκοπή, αρκεί βεβαίως η από φαύλους φαύλα πορευόμενη πατρίδα μας να μην γίνεται διαρκώς αυτόχειρη θρυαλλίς, από ανόητο και κοντόθωρο ινάτι, στο όνομα της εκάστοτε “ηρωικής” σκιαμαχίας.