Θα αποφύγουμε την πτώχευση στο τέλος της τριετίας;
Πολλοί αμφιβάλλουν. Τα μαθηματικά δε βγαίνουν.
Πώς συνεχίζεις με χρέος στο 150% του ΑΕΠ το 2014; Ακόμη κι αν εφαρμοστεί πιστά το πρόγραμμα σταθερότητας εικάζεται ότι ο κίνδυνος τελικής πτώχευσης δεν μπορεί με βεβαιότητα να αποτραπεί. Ήδη αναπτύσσεται μια επικίνδυνη συζήτηση στη Γερμανία. Κουβέντες για αναδιάρθρωση του χρέους εναλλάσσονται με ιδέες για ελεγχόμενη πτώχευση ή αποπομπή από την ευρωζώνη. Μα αν είναι έτσι τα μαθηματικά γιατί μας υποσχέθηκαν τα 110 δισ; Γιατί να δώσουν ακόμη περισσότερα από όσα μας έχουν ήδη δανείσει οι τράπεζες τους, για να τα χάσουν τελικά όλα; Μα δε μας τα έδωσαν ακόμη όλα, και δεν είναι δεδομένο ότι θα μας τα δώσουν μέχρι το τέλος.
Είναι προφανές ότι η Ε.Ε και ιδιαίτερα η Γερμανία ρίσκαραν. Έλπισαν ότι με την τελική (αλλά καθυστερημένη) συγκεκριμενοποίηση του πακέτου διάσωσης θα αμβλυνόταν η πίεση στις αγορές και θα αποτρεπόταν η μόλυνση του υπόλοιπου νότου. Το αντίθετο έγινε. Η πίεση στο ευρώ εντείνεται. Όλοι οι σχεδιασμοί πάνε στο βρόντο. Οι αγορές διαισθάνονται πανικό. Η απαιτούμενη δημοσιονομική προσαρμογή σε όλες τις χώρες του νότου, αλλά και σε Βρετανία, Ιρλανδία, Γαλλία και Γερμανία είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν μεσοπρόθεσμα σε οικονομική επιβράδυνση. Είναι αναγκαίες και σωστές αυτές οι πολιτικές, αλλά θα έχουν αναπόφευκτες παρενέργειες στην ανάπτυξη. Η συνακόλουθη μείωση της ζήτησης (και ίσως διπλή ύφεση) στην Ευρώπη, τελικώς θα επηρεάσει και τις ΗΠΑ που αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται ικανοποιητικά. Αν αυτό συμβεί, που ήδη είναι πιθανό, ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της μεγαλύτερης (και πλέον υπερχρεωμένης) οικονομίας στον κόσμο δεν θα μπορεί να αποκλειστεί. Ο Ομπάμα ανέλαβε πέρυσι ένα υψηλότατο ρίσκο. Έριξε πολλά δισ. δολάρια στην Αμερικάνικη οικονομία με την ελπίδα ότι με την δημοσιονομικά υποβοηθούμενη ανάπτυξη θα μπορούσε να ελέγξει το χρέος. Η ανάπτυξη ήρθε αλλά και πάλι δεν είναι βέβαιο ότι είναι αρκετή για τον έλεγχο του ομοσπονδιακού χρέους, πόσο μάλλον του επίσης υπέρογκου χρέους των επιμέρους πολιτειών και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επιβράδυνση στην Ευρώπη ίσως οδηγήσει σε ψύχρανση της αμερικάνικης οικονομίας και σε τελική ανατροπή του όποιου σχεδιασμού. Σε περίπτωση πτώχευσης των ΗΠΑ θα μιλάμε για τη μητέρα όλων των υφέσεων!
Αν αυτό συμβεί (που ήδη έχει αρχίσει στην Ευρώπη) θα σημάνει ότι η κεϋνσιανή αντιμετώπιση της περυσινής οικονομικής κρίσης θα έχει λειτουργήσει ως μπούμεραγκ με πολλαπλασιαστικές αρνητικές (παρά θετικές) συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία. Προσπαθήσαμε να απορροφήσουμε την τραπεζική φούσκα με μια ακόμη μεγαλύτερη δημοσιονομική φούσκα και τώρα δεν υπάρχει στον ορίζοντα τρίτη φούσκα για να μας σώσει. Το αληθινό πρόβλημα είναι ότι η Δύση δεν μπορεί πλέον να ανταγωνιστεί άλλες δυναμικά (επιθετικά) αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η κινέζικη οικονομία. Η επανάκτηση ανταγωνιστικότητας σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία θα έχει κόστος στο βιοτικό επίπεδο στη Δύση. Από την άλλη η επιβράδυνση στη Δύση θα έχει επίπτωση και στην Κίνα, και τελικώς θα υπάρξει κάποια εξισορρόπιση.
Όσο ταχύτερα βρούμε αυτή τη θέση ισορροπίας, τόσο το καλύτερο για όλους. Η παγκοσμιοποίηση και το άνοιγμα των αγορών επιτέλους φέρνει μια σχετική δικαιοσύνη και μια καλύτερη ισοκατανομή του παγκόσμιου πλούτου. Επί μακρόν η Δύση ζούσε σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου διατηρώντας ένα βιοτικό επίπεδο αποικιακού τύπου. Η προσαρμογή είναι όχι απλώς αναπόφευκτη, αλλά αναγκαία. Όχι απλώς αναγκαία, αλλά δίκαιη. Η ταχύτητα της προσαρμογής θα αναδιατάξει τους παίχτες σε νέες πλεονεκτικές ή μη θέσεις.
Σε αυτό το κλίμα, παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία για την Ελλάδα να βγει κερδισμένη μεσοπρόθεσμα, όπου δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια για αποτυχία. Η πτώχευση θα είναι αναπόφευκτη αν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους (τόκοι – χρεολύσια) υπερβαίνει τα συνολικό παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας. Το βασικό βεβαίως είναι να πάψει σε πρώτη φάση η αύξηση του χρέους. Για να γίνει αυτό πρέπει να μηδενιστεί το έλλειμμα. Για να αρχίσει να μειώνεται το χρέος, πρέπει να πετύχουμε πρωτογενή πλεονάσματα. Από 13% έλλειμμα πρέπει τάχιστα να πάμε σε 5%-8% πρωτογενές πλεόνασμα για αν αρχίσουμε την αποπληρωμή και την αποκλιμάκωση. Αυτό σημαίνει περί τις 20 ποσοστιαίες μονάδες επί του ΑΕΠ αφαίμαξη της οικονομίας, το οποίο αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε ύφεση. Παρά την προσδοκόμενη ύφεση θα πρέπει πάραυτα να πετύχουμε πλεόνασμα. Όμως ύφεση σημαίνει μείωση του εθνικού εισοδήματος, πτώση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και μείωση της κατανάλωσης, και άρα μείωση των κρατικών εσόδων αντίστοιχα από φόρο εισοδήματος, υπεραξίας, ΦΠΑ κλπ. Η πάταξη της παραοικονομίας και φοροδιαφυγής επίσης έχει αντίκτυπο στην ανάπτυξη, αφού σημαίνει μεταφορά πόρων από την πραγματική οικονομία και την κατανάλωση προς το δημόσιο ταμείο. Λύση μέσα από την αύξηση των εσόδων δεν υπάρχει. Φυσικά εδώ που είμαστε θα πιέσουμε και στην πλευρά των εσόδων για να κλείσουμε τρύπες, όμως σε περίοδο ύφεσης, η επίτευξη πλεονάσματος και η μείωση του χρέους μόνο με ένα τρόπο μπορεί να επιτευχθεί: με δραστική μείωση των δαπανών.
Όμως τί σημαίνει αυτό; Υπάρχουν ανελαστικές δαπάνες; Η κρίση έχει δείξει ότι δεν υπάρχουν ανελαστικές δαπάνες άλλες από τα τοκοχρεολύσια. Στο δύσκολο τούτο σταυροδρόμι πρέπει να σκεφτούμε τη μερική κατάργηση του κράτους. Δεν αρκεί πια η μείωση μισθών στο δημόσιο. Δεν μπορούν οι μισθοί να μειωθούν παραπέρα. Κι όμως το κόστος λειτουργίας του κράτους πρέπει να μειωθεί ακόμη δραστικότατα. Αυτό απαιτεί κατάργηση και συγχώνευση οργανισμών και αθρώες απολύσεις υπεράριθμων υπαλλήλων, όπως γίνεται και στον ιδιωτικό τομέα. Χρειάζεται περιορισμός δράσεων. Κλείσιμο αντιπαραγωγικών ΑΕΙ / ΤΕΙ, κλείσιμο προβληματικών νοσοκομείων, μείωση αμυντικών δαπανών και βεβαίως πλήρης αποκρατικοποίηση όλων των ΔΕΚΟ και αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου. Κατάργηση ή μείωση της εποπτικής παρέμβασης του κράτους σε πολλούς τομείς με αντίστοιχο περιορισμό της διαφθοράς αλλά και του κόστους. Μείωση των βουλευτών σε 200. Επίσης το κράτος πρέπει να αποσυρθεί από τη χρηματοδότηση των συντάξεων. Οι συντάξεις πρέπει να χρηματοδοτούνται από τους συνταξιούχους στην βάση κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Είμαστε σ’ ένα αερόστατο που χάνει αέρα (ύφεση) και κατακρημνιζόμαστε. Σώθηκε το υγραέριο και έσβησε η φωτιά. Αφού πετάξουμε όλη τη σαβούρα, πρέπει να πετάξουμε και τα εργαλεία, τα τρόφιμα και την οικοσκευή, και αν και τότε δεν ανακόπτεται η πτώση, πρέπει να κόψουμε τα σκοινιά και να πετάξουμε το ίδιο το καλάθι (κράτος). Δεν είναι θέμα επιλογών, ούτε καν ιδεοληψιών. Είναι θέμα ανάγκης.
Η ταχύτητα της προσαρμογής είναι κρίσιμη. Όσο ταχύτερα ρίξουμε τη σαβούρα, τόσο χαμηλώτερα θα κορυφωθεί η αύξηση του χρέους και τόσο μικρότερο θα είναι το βουνό που θα πρέπει μετά να ανέβουμε για τη μείωση του. Χρέος της τάξης του 125% – 130% επί του ΑΕΠ ίσως είναι διαχειρίσιμο. Όμως αν φτάσει στο 150% το κόστος εξυπηρέτησης θα είναι τόσο μεγάλο, που η μείωση του θα είναι σχεδόν αδύνατη και θα πάρει πολύ περισσότερα χρόνια θυσιών.
Ουσιαστικά η μεγάλη δημοσιονομική προσαρμογή θα αρχίσει μετά το τέλος της τριετίας, κάτι που ελάχιστα συζητείται. Η τριετία προβλέπει μόνο για τη μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ. Όμως εδώ χρειαζόμαστε πρωτογενή πλεονάσματα τουλάχιστο 8% για τουλάχιστο μια δεκαετία, προκειμένου να αρχίσουμε να βάζουμε τάξη στα δημοσιονομικά μας.
Άρα η δεκαετία μετά την τριετία είναι που θα κρίνει το τελικό αποτέλεσμα. Θα χρειαστούμε ως λαός να θέσουμε εθνικό στόχο τη μείωση του χρέους κάτω από το 30% επί του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Θα πρέπει να κάνουμε επιτέλους μια προσπάθεια διαρκείας με συνέπεια και αυστηρότητα. Χρειάζεται εθνική στοχοπροσύλωση, καρτερία και επιμονή.
Παράλληλα με την λιτότητα διαρκείας θα πρέπει να υιοθετήσουμε ένα άκρως επιθετικό αναπτυξιακό μοντέλο που θα βασίζεται στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση των εξαγωγών, κι όχι στην αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης. Πρέπει μεσοπρόθεσμα να το ρίξουμε στη δουλειά και να παραιτηθούμε από όνειρα ευδαιμονισμού. Και θα πρέπει βεβαίως να ανοίξουμε όλες τις αγορές και να μετατρέψουμε την Ελλάδα σε χώρα των ευκαιριών. Παράλληλα ο στόχος θα είναι να προσελκύσουμε ξένα επενδυτικά κεφάλαια με εργασιακά και φορολογικά κίνητρα. Να φύγουμε από επιδοματικές λογικές και να στραφούμε σε αμιγώς παραγωγικές επιλογές. Έμφαση στην έρευνα, τις νέες τεχνολογίες και την πράσινη ανάπτυξη. Εμπόριο, τουρισμός, ΑΠΕ, και Λογισμικό θα πρέπει να είναι στις κορυφαίες μας επιλογές. Μπορούμε να μετατρέψουμε τη χώρα μας σε silicon valley της Ευρώπης. Αρκεί να μαζέψουμε επιχειρηματικά και ερευνητικά μυαλά. Το ΙΤΕ στην Κρήτη έχει ήδη μια καλή θέση και πρέπει να ανοίξει το δρόμο. Πρέπει να φέρουμε την επιχειρηματικότητα στο παν/μιο (το οποίο προϋποθέτει επανίδρυση του Παν/μίου με αρχή βεβαίως την κατάργηση του ασύλου και της συνδικαλιστικής συνδιοίκησης).
Αυτή η κρίση είναι μια θεόσταλτη ευκαιρία για να αλλάξουμε τους εαυτούς μας και να χτίσουμε μια νέα πιο γνήσια, πιο αυθεντική, πιο αξιοπρεπή, λιτή, δημιουργική και αισιόδοξη Ελλάδα.
Μπορούμε.
Πολλοί αμφιβάλλουν. Τα μαθηματικά δε βγαίνουν.
Πώς συνεχίζεις με χρέος στο 150% του ΑΕΠ το 2014; Ακόμη κι αν εφαρμοστεί πιστά το πρόγραμμα σταθερότητας εικάζεται ότι ο κίνδυνος τελικής πτώχευσης δεν μπορεί με βεβαιότητα να αποτραπεί. Ήδη αναπτύσσεται μια επικίνδυνη συζήτηση στη Γερμανία. Κουβέντες για αναδιάρθρωση του χρέους εναλλάσσονται με ιδέες για ελεγχόμενη πτώχευση ή αποπομπή από την ευρωζώνη. Μα αν είναι έτσι τα μαθηματικά γιατί μας υποσχέθηκαν τα 110 δισ; Γιατί να δώσουν ακόμη περισσότερα από όσα μας έχουν ήδη δανείσει οι τράπεζες τους, για να τα χάσουν τελικά όλα; Μα δε μας τα έδωσαν ακόμη όλα, και δεν είναι δεδομένο ότι θα μας τα δώσουν μέχρι το τέλος.
Είναι προφανές ότι η Ε.Ε και ιδιαίτερα η Γερμανία ρίσκαραν. Έλπισαν ότι με την τελική (αλλά καθυστερημένη) συγκεκριμενοποίηση του πακέτου διάσωσης θα αμβλυνόταν η πίεση στις αγορές και θα αποτρεπόταν η μόλυνση του υπόλοιπου νότου. Το αντίθετο έγινε. Η πίεση στο ευρώ εντείνεται. Όλοι οι σχεδιασμοί πάνε στο βρόντο. Οι αγορές διαισθάνονται πανικό. Η απαιτούμενη δημοσιονομική προσαρμογή σε όλες τις χώρες του νότου, αλλά και σε Βρετανία, Ιρλανδία, Γαλλία και Γερμανία είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν μεσοπρόθεσμα σε οικονομική επιβράδυνση. Είναι αναγκαίες και σωστές αυτές οι πολιτικές, αλλά θα έχουν αναπόφευκτες παρενέργειες στην ανάπτυξη. Η συνακόλουθη μείωση της ζήτησης (και ίσως διπλή ύφεση) στην Ευρώπη, τελικώς θα επηρεάσει και τις ΗΠΑ που αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται ικανοποιητικά. Αν αυτό συμβεί, που ήδη είναι πιθανό, ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της μεγαλύτερης (και πλέον υπερχρεωμένης) οικονομίας στον κόσμο δεν θα μπορεί να αποκλειστεί. Ο Ομπάμα ανέλαβε πέρυσι ένα υψηλότατο ρίσκο. Έριξε πολλά δισ. δολάρια στην Αμερικάνικη οικονομία με την ελπίδα ότι με την δημοσιονομικά υποβοηθούμενη ανάπτυξη θα μπορούσε να ελέγξει το χρέος. Η ανάπτυξη ήρθε αλλά και πάλι δεν είναι βέβαιο ότι είναι αρκετή για τον έλεγχο του ομοσπονδιακού χρέους, πόσο μάλλον του επίσης υπέρογκου χρέους των επιμέρους πολιτειών και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επιβράδυνση στην Ευρώπη ίσως οδηγήσει σε ψύχρανση της αμερικάνικης οικονομίας και σε τελική ανατροπή του όποιου σχεδιασμού. Σε περίπτωση πτώχευσης των ΗΠΑ θα μιλάμε για τη μητέρα όλων των υφέσεων!
Αν αυτό συμβεί (που ήδη έχει αρχίσει στην Ευρώπη) θα σημάνει ότι η κεϋνσιανή αντιμετώπιση της περυσινής οικονομικής κρίσης θα έχει λειτουργήσει ως μπούμεραγκ με πολλαπλασιαστικές αρνητικές (παρά θετικές) συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία. Προσπαθήσαμε να απορροφήσουμε την τραπεζική φούσκα με μια ακόμη μεγαλύτερη δημοσιονομική φούσκα και τώρα δεν υπάρχει στον ορίζοντα τρίτη φούσκα για να μας σώσει. Το αληθινό πρόβλημα είναι ότι η Δύση δεν μπορεί πλέον να ανταγωνιστεί άλλες δυναμικά (επιθετικά) αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η κινέζικη οικονομία. Η επανάκτηση ανταγωνιστικότητας σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία θα έχει κόστος στο βιοτικό επίπεδο στη Δύση. Από την άλλη η επιβράδυνση στη Δύση θα έχει επίπτωση και στην Κίνα, και τελικώς θα υπάρξει κάποια εξισορρόπιση.
Όσο ταχύτερα βρούμε αυτή τη θέση ισορροπίας, τόσο το καλύτερο για όλους. Η παγκοσμιοποίηση και το άνοιγμα των αγορών επιτέλους φέρνει μια σχετική δικαιοσύνη και μια καλύτερη ισοκατανομή του παγκόσμιου πλούτου. Επί μακρόν η Δύση ζούσε σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου διατηρώντας ένα βιοτικό επίπεδο αποικιακού τύπου. Η προσαρμογή είναι όχι απλώς αναπόφευκτη, αλλά αναγκαία. Όχι απλώς αναγκαία, αλλά δίκαιη. Η ταχύτητα της προσαρμογής θα αναδιατάξει τους παίχτες σε νέες πλεονεκτικές ή μη θέσεις.
Σε αυτό το κλίμα, παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία για την Ελλάδα να βγει κερδισμένη μεσοπρόθεσμα, όπου δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια για αποτυχία. Η πτώχευση θα είναι αναπόφευκτη αν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους (τόκοι – χρεολύσια) υπερβαίνει τα συνολικό παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας. Το βασικό βεβαίως είναι να πάψει σε πρώτη φάση η αύξηση του χρέους. Για να γίνει αυτό πρέπει να μηδενιστεί το έλλειμμα. Για να αρχίσει να μειώνεται το χρέος, πρέπει να πετύχουμε πρωτογενή πλεονάσματα. Από 13% έλλειμμα πρέπει τάχιστα να πάμε σε 5%-8% πρωτογενές πλεόνασμα για αν αρχίσουμε την αποπληρωμή και την αποκλιμάκωση. Αυτό σημαίνει περί τις 20 ποσοστιαίες μονάδες επί του ΑΕΠ αφαίμαξη της οικονομίας, το οποίο αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε ύφεση. Παρά την προσδοκόμενη ύφεση θα πρέπει πάραυτα να πετύχουμε πλεόνασμα. Όμως ύφεση σημαίνει μείωση του εθνικού εισοδήματος, πτώση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και μείωση της κατανάλωσης, και άρα μείωση των κρατικών εσόδων αντίστοιχα από φόρο εισοδήματος, υπεραξίας, ΦΠΑ κλπ. Η πάταξη της παραοικονομίας και φοροδιαφυγής επίσης έχει αντίκτυπο στην ανάπτυξη, αφού σημαίνει μεταφορά πόρων από την πραγματική οικονομία και την κατανάλωση προς το δημόσιο ταμείο. Λύση μέσα από την αύξηση των εσόδων δεν υπάρχει. Φυσικά εδώ που είμαστε θα πιέσουμε και στην πλευρά των εσόδων για να κλείσουμε τρύπες, όμως σε περίοδο ύφεσης, η επίτευξη πλεονάσματος και η μείωση του χρέους μόνο με ένα τρόπο μπορεί να επιτευχθεί: με δραστική μείωση των δαπανών.
Όμως τί σημαίνει αυτό; Υπάρχουν ανελαστικές δαπάνες; Η κρίση έχει δείξει ότι δεν υπάρχουν ανελαστικές δαπάνες άλλες από τα τοκοχρεολύσια. Στο δύσκολο τούτο σταυροδρόμι πρέπει να σκεφτούμε τη μερική κατάργηση του κράτους. Δεν αρκεί πια η μείωση μισθών στο δημόσιο. Δεν μπορούν οι μισθοί να μειωθούν παραπέρα. Κι όμως το κόστος λειτουργίας του κράτους πρέπει να μειωθεί ακόμη δραστικότατα. Αυτό απαιτεί κατάργηση και συγχώνευση οργανισμών και αθρώες απολύσεις υπεράριθμων υπαλλήλων, όπως γίνεται και στον ιδιωτικό τομέα. Χρειάζεται περιορισμός δράσεων. Κλείσιμο αντιπαραγωγικών ΑΕΙ / ΤΕΙ, κλείσιμο προβληματικών νοσοκομείων, μείωση αμυντικών δαπανών και βεβαίως πλήρης αποκρατικοποίηση όλων των ΔΕΚΟ και αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου. Κατάργηση ή μείωση της εποπτικής παρέμβασης του κράτους σε πολλούς τομείς με αντίστοιχο περιορισμό της διαφθοράς αλλά και του κόστους. Μείωση των βουλευτών σε 200. Επίσης το κράτος πρέπει να αποσυρθεί από τη χρηματοδότηση των συντάξεων. Οι συντάξεις πρέπει να χρηματοδοτούνται από τους συνταξιούχους στην βάση κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Είμαστε σ’ ένα αερόστατο που χάνει αέρα (ύφεση) και κατακρημνιζόμαστε. Σώθηκε το υγραέριο και έσβησε η φωτιά. Αφού πετάξουμε όλη τη σαβούρα, πρέπει να πετάξουμε και τα εργαλεία, τα τρόφιμα και την οικοσκευή, και αν και τότε δεν ανακόπτεται η πτώση, πρέπει να κόψουμε τα σκοινιά και να πετάξουμε το ίδιο το καλάθι (κράτος). Δεν είναι θέμα επιλογών, ούτε καν ιδεοληψιών. Είναι θέμα ανάγκης.
Η ταχύτητα της προσαρμογής είναι κρίσιμη. Όσο ταχύτερα ρίξουμε τη σαβούρα, τόσο χαμηλώτερα θα κορυφωθεί η αύξηση του χρέους και τόσο μικρότερο θα είναι το βουνό που θα πρέπει μετά να ανέβουμε για τη μείωση του. Χρέος της τάξης του 125% – 130% επί του ΑΕΠ ίσως είναι διαχειρίσιμο. Όμως αν φτάσει στο 150% το κόστος εξυπηρέτησης θα είναι τόσο μεγάλο, που η μείωση του θα είναι σχεδόν αδύνατη και θα πάρει πολύ περισσότερα χρόνια θυσιών.
Ουσιαστικά η μεγάλη δημοσιονομική προσαρμογή θα αρχίσει μετά το τέλος της τριετίας, κάτι που ελάχιστα συζητείται. Η τριετία προβλέπει μόνο για τη μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ. Όμως εδώ χρειαζόμαστε πρωτογενή πλεονάσματα τουλάχιστο 8% για τουλάχιστο μια δεκαετία, προκειμένου να αρχίσουμε να βάζουμε τάξη στα δημοσιονομικά μας.
Άρα η δεκαετία μετά την τριετία είναι που θα κρίνει το τελικό αποτέλεσμα. Θα χρειαστούμε ως λαός να θέσουμε εθνικό στόχο τη μείωση του χρέους κάτω από το 30% επί του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Θα πρέπει να κάνουμε επιτέλους μια προσπάθεια διαρκείας με συνέπεια και αυστηρότητα. Χρειάζεται εθνική στοχοπροσύλωση, καρτερία και επιμονή.
Παράλληλα με την λιτότητα διαρκείας θα πρέπει να υιοθετήσουμε ένα άκρως επιθετικό αναπτυξιακό μοντέλο που θα βασίζεται στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση των εξαγωγών, κι όχι στην αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης. Πρέπει μεσοπρόθεσμα να το ρίξουμε στη δουλειά και να παραιτηθούμε από όνειρα ευδαιμονισμού. Και θα πρέπει βεβαίως να ανοίξουμε όλες τις αγορές και να μετατρέψουμε την Ελλάδα σε χώρα των ευκαιριών. Παράλληλα ο στόχος θα είναι να προσελκύσουμε ξένα επενδυτικά κεφάλαια με εργασιακά και φορολογικά κίνητρα. Να φύγουμε από επιδοματικές λογικές και να στραφούμε σε αμιγώς παραγωγικές επιλογές. Έμφαση στην έρευνα, τις νέες τεχνολογίες και την πράσινη ανάπτυξη. Εμπόριο, τουρισμός, ΑΠΕ, και Λογισμικό θα πρέπει να είναι στις κορυφαίες μας επιλογές. Μπορούμε να μετατρέψουμε τη χώρα μας σε silicon valley της Ευρώπης. Αρκεί να μαζέψουμε επιχειρηματικά και ερευνητικά μυαλά. Το ΙΤΕ στην Κρήτη έχει ήδη μια καλή θέση και πρέπει να ανοίξει το δρόμο. Πρέπει να φέρουμε την επιχειρηματικότητα στο παν/μιο (το οποίο προϋποθέτει επανίδρυση του Παν/μίου με αρχή βεβαίως την κατάργηση του ασύλου και της συνδικαλιστικής συνδιοίκησης).
Αυτή η κρίση είναι μια θεόσταλτη ευκαιρία για να αλλάξουμε τους εαυτούς μας και να χτίσουμε μια νέα πιο γνήσια, πιο αυθεντική, πιο αξιοπρεπή, λιτή, δημιουργική και αισιόδοξη Ελλάδα.
Μπορούμε.
Αγαπητέ Παναγιώτη,
ReplyDeleteΑν και καταβάλω προσπάθειες να συμφωνήσω μαζί σου! αναρωτιέμαι πως θα υιοθετήσουμε ένα άκρως επιθετικό αναπτυξιακό μοντέλο παράλληλα με την λιτότητα διαρκείας. Λιτότητα διαρκείας σημαίνει αύξηση των πτωχών και άρα αύξηση των κοινωνικών συγκρούσεων και άρα ένα ασταθές πολιτικοοικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον άκρως ακατάλληλο για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.
Έχω τη γνώμη , πως τίποτα δεν μπορεί να γίνει με βίαιες αλλαγές. Χρειάζεται μεθοδικότητα και προσανατολισμός όπως τον περιγράφεις-προσέλκυση επενδύσεων, αύξηση επιχειρηματικότητας κλπ-. Οι αθρόες απολύσεις έστω και αντιπαραγωγικών υπαλλήλων δεν λύνει το πρόβλημα. Νομίζω πως είναι καλύτερα να βρεθεί ένα μοντέλο αξιοποίησης αυτών και η σταδιακή μείωση αντιπαραγωγικών θέσεων μέσα από τη μη πρόσληψη.
Δυστυχώς ούτε αυτά που γράφω, ούτε αυτά που γράφεις θα γίνουν και παρά την από τη φύση μου αισιοδοξία βλέπω ότι οδηγούμαστε στην πτώχευση. Αυτά προς το παρόν…
Γιώργη,
ReplyDeleteΤο διάβασα το σχόλιο σου ξανά μετά από κάποιους μήνες. Πολλά από αυτά που ανέφερα ως προτροπές ήδη υλοποιούνται και ήδη η τριμερής μας πιέζει προς την ίδια κατεύθυνση. Πρέπει να είμαι ικανοποιημένος. Όμως ακόμη δεν ξέρουμε αν έχουμε αποφύγει τη χρεοκοπία...
Ως προς την επιφύλλαξη που εκφράζεις έχω ένα σχόλιο: λές πως λιτότητα διαρκείας οδηγεί σε ύφεση διαρκείας. Σε τούτο διαφωνώ. Η λιτότητα ασφαλώς οδηγεί σε ύφεση. Απλά μαθηματικά. Βγάζεις λεφτά από την οικονομία - πέφτει η εγχώρια κατανάλωση - παγώνει η οικονομία - αυξάνεται η ύφεση - μοιάζει να πηγαίνουμε πίσω. Όμως προσοχή: Η λιτότητα διαρκείας σημαίνει εξάληψη των δημοσιονομικών ελλειμάτων. Σημαίνει μείωση του κράτους σε μόνιμη βάση. Σημαίνει μείωση της γραφειοκρατίας και διαφθοράς, σε μόνιμη βάση. Σημαίνει στροφή της οικονομίας από την εσωτερική κατανάλωση στις εξαγωγές, μέσω της άυξησης της ανταγωνιστικότητας. Σημαίνει προσέλκυση γνήσιων επενδυτικών κεφαλαίων και άνοιγμα της επιχειρηματικότητας, σε μόνιμη βάση. Σημαίνει απομάκρυνση από ένα επιδοματικό, χαμηλής αποδοτικότητας μοντέλο, σε ένα μοντέλο παραγωγικό και ανταγωνιστικό. Σημαίνει δημιουργία σε μόνιμη βάση των συνθηκών που επιτρέπουν στην πραγματική (ιδιωτική) οικονομία να παράγει πλούτο. Ναι μεν - άρα - η λιτότητα σε πρώτη φάση μοιραία οδηγεί σε ύφεση, αλλά σε μαρκό χρόνο, η συνετή δημοσιονομική διαχείριση και η μείωση του χρέους (και του κράτους) οδηγούν σε ανάπτυξη και ευημερία. Το να πιστεύει κανείς ότι προϋπόθεση της επανόδου στην ανάπτυξη είναι η διακοπή της λιτότητας και η επιστροφή στις ελλειματικές χρήσεις είναι απολύτως άτοπο, διότι προϋποθέτει την άποψη πως το κράτος δημιουργεί πλούτο. Αυτό βέβαια έχει αποδειχθεί αναληθές. Πλούτο παράγει μόνο η πραγματική οικονομία. Πλούτος είναι η προστιθέμενη αξία που όλοι με την εργασία μας προσθέτουμε στην οικονομία. Πλούτος είναι η παραγωγή προϊόντων που άλλοι θέλουν να αγοράσουν. Αυτά μόνο η ιδιωτική (πραγματική) οικονομία τα κάνει. Το κράτος έχει άλλο ρόλο. Ας μην περιμένουμε λοιπόν ανάπτυξη ή ανάκαμψη από το κράτος. Η λύση είναι μία και πολύ απλή: μείωση του κράτους. Μείωση του χρέους. Άρα, λιτότητα διαρκείας, με ταυτόχρονη απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου. Το πικρό χάπι της εμπροσθοβαρούς ύφεσης είναι το τίμημα της επείγουσας και βίαιης τεράστιας προσαρμογής που πρέπει να επιτελέσουμε. Μπορεί η οικονομία σε τούτη την τριετία να μειωθεί συνολικά κατά 20%, όμως μετά θα αρχίσει να αυξάνεται σιγά - σιγά σε στέραιες και βιώσιμες βάσεις. Και αυτό το χαμένο 20% δεν είναι απώλεια πραγματικού πλούτου, αλλά το αναπόφευκτο ξεφούσκωμα μιας εικονικής πραγματικότητας που είχε στειθεί με δανεικά. Αν το καλομετρήσει κανείς, δεν γινόμαστε φτωχώτεροι, για τον ίδιο λόγο που κάποιος που δανείστηκε πολλά και τα έφαγε, δεν φτώχεψε ξαφνικά όταν σώθηκαν τα δανεικά. Απλούστατα δεν ήταν ποτέ πραγματικά πλούσιος. Μάλιστα με τα δανεικά όχι μόνο δεν πλουτίζει κανείς, αλλά φτωχένει ακόμη περισσότερο. Γιατί όταν τελειώσει το εικονικό φαγοπότι, μετά πρέπει να πληρωθούν οι τόκοι και τα σπασμένα. Λοιπόν το μοντέλο του κρατισμού, των τελευταίων 90 χρόνων, όχι απλώς χρεωκόπησε, αλλά απέβίωσε. Δεν θα υπάρξει επιστροφή. Η Ελλάς του 2014 δεν θα έχει καμία σχέση με την Ελλάδα του 2004. Περιέργως, θα είναι πολύ καλύτερη. Αλλά θα πάρει λίγο καιρό για να συνειδητοποιήσουμε πλήρως όλες αυτές τις αλλαγές. Μαζί με τους Άραβες ζούμε κι εμείς το 1989 μας με καθυστέρηση.
Σε χαιρετώ,
Παναγιώτης