Συναγερμός απέναντι στην Περιφερειακή Αστάθεια και την Ελληνική Εσωστρέφεια

Ενώ η Ουκρανική κρίση απειλεί ευθέως ως θρυαλλίδα την παγκόσμια ειρήνη, η κάπως ξεχασμένη Συριακή κρίση βρίσκεται ήδη σε σημείο χωρίς επιστροφή.
Η Τουρκία παραπαίει. Το Ιράκ και ο Λίβανος νιώθουν το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια τους. Η Βόρεια Αφρική, ιδιαίτερα η Αίγυπτος βυθίζεται στο βαθύ σκοτάδι προδομένων ονείρων που έγιναν εφιάλτες. Η Ρωσία πολύ πριν την επέμβαση στην Κριμαία διολισθαίνει στον αυταρχισμό άλλων εποχών μετερχόμενη παίγνια ισχύος ή επικερδή παζάρια απέναντι στη Δύση. Δημοσιονομικές πιέσεις σε Ελλάδα και Κύπρο επισπεύδουν λίγο πριν τη θύελλα την εκμετάλλευση του ορυκτού μας πλούτου, που όμως κρύβει γεωστρατηγικούς κινδύνους. Ο ευρωσκεπτικισμός απειλεί τα θεμέλια του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος και το Ελβετικό παράδειγμα υπάρχει κίνδυνος να ακολουθήσουν σε μερικά χρόνια οι Βρετανοί με έξοδο από την ΕΕ, με απρόβλεπτες γεωπολιτικές συνέπειες. Σε αυτό το φόντο επανεκκινεί η διαπραγμάτευση του Κυπριακού.

Στη Συρία ο εκδημοκρατισμός δεν μπορεί να υπηρετηθεί εξωγενώς ή δια της βίας, όταν οι κύριοι εμπλεκόμενοι στον εμφύλιο δεν έχουν ούτε διάθεση συνύπαρξης, ούτε έφεση προς τη δημοκρατία. Δια της παράτασης του εμφυλίου επιτελείται εθνοκάθαρση, που ίσως καταστήσει αναπότρεπτο το διαμελισμό. Η Δύση που επιλέγει να μην επέμβει το αποδέχεται, ή μήπως το επιδιώκει; Διάλυση της Συρίας θα σημάνει αναμόχλευση του Κουρδικού με αλυσιδωτές συνέπειες σε Ιράκ και Τουρκία. Η Δύση πιθανόν να χρησιμοποιήσει την αναπόφευχτη αναμόχλευση του Κουρδικού ως μέσο πίεσης προς μια ισλαμίζουσα και προοδευτικά επισφαλή Τουρκία. Εντωμεταξύ Σουνήτες με Σιίτες βαδίζουν στο δρόμο αλληλοεξόντωσης στην ευρύτερη περιοχή.

Δεν είναι τυχαία η αναθέρμανση των σχέσεων της Δύσης με το Ιράν παρά το πυρηνικό του πρόγραμμα. Το Ιράν αποδέχεται πλέον τη συνύπαρξη με το Ισραήλ στο δρόμο του ρεαλισμού και της συνδιαλαγής. Η Τουρκία διολισθαίνει απερίσκεπτα προς την αντίθετη κατεύθυνση της θεοκρατίας σ’ ένα βάλτο διαφθοράς, κυνισμού, αυταρχισμού. Ο αγώνας για την εξουσία ανάμεσα στις δυτικόφιλες συνταγματικές δυνάμεις και τους ισλαμιστές είναι πιθανό να ενταθεί στο έπακρο. Η Ευρωπαϊκή έλξη (όπως ήδη βλέπουμε και στην Ουκρανία ή την Αίγυπτο) είναι ικανή να οδηγεί σε διάρρηξη του κοινωνικού ιστού χωρών όπως η Τουρκία στις οποίες λειτουργούν πανίσχυρες αντίρροπες συντηρητικές δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο που η Τουρκική κυβέρνηση πασχίζει να καλύψει τα νότα  της στο Κουρδικό. Ο νομιζόμενος εχθρός του Ερντογάν (και του κινήματος του) είναι ο δυτικισμός, το Ισραήλ, οι κεμαλιστές, όχι οι Κούρδοι μουσουλμάνοι.

Η δυναμική στην ευρύτερη περιφέρεια ωθεί την Τουρκία σε αποσταθεροποίηση, εσωτερική και εξωτερική. Τα χρόνια που έρχονται θα εγκυμονούν άρα θανάσιμους εθνικούς κινδύνους για τη χώρα μας. Μια ισλαμοποιημένη “ξεγραμμένη από την Ευρώπη” Τουρκία, ή προπαντός μια ακραία διχασμένη Τουρκία με ανυπέρβλητα εσωτερικά προβλήματα αλλά με πυρηνική τεχνολογία και με έλεγχο των υδάτινων πόρων της περιοχής και τεράστιο νεανικό πληθυσμό θα είναι μια επικίνδυνη χώρα, που θα αναζητεί, ως συνήθως, να εξάγει την εσωτερική της κρίση προς τους γείτονες. Η ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης (παρά τις σημερινές φυγόκεντρες δυνάμεις) συνιστά όρο στρατηγικής ασφάλειας για τη χώρα μας, όσο ποτέ άλλοτε.

Η τελική κατάληξη του Κουρδικού είναι φυσικά αβέβαιη, και η Δύση ίσως θα προτιμήσει να καθυστερήσει τις εξελίξεις ώστε για το μέγιστο δυνατό χρόνο να μπορεί να χρησιμοποιεί το Κουρδικό ως Δαμόκλειο Σπάθη πάνω από μια δυνητικά απείθαρχη Τουρκία. Από στρατηγική σύμμαχος (όπως κάποτε ήταν η Περσία του Σάχη) μια ακραία ισλαμοποιημένη Τουρκία μπορεί να μετατραπεί σταδιακά ή άξαφνα σε επικίνδυνο παρία, οπότε θα είναι πιθανότερο να αφεθούν οι εξελίξεις σε τέτοιο μονοπάτι (π.χ. διάλυση Συρίας) που οδηγεί στην αναμόχλευση του Κουρδικού, όπου φυσικά ο ρόλος του σιιτικού (δυνητικά φιλοδυτικού) Ιράν ως αντίπαλο δέος στη σουνητική Τουρκία θα είναι κρίσιμος.

Κάνουν λάθος όσοι αποδίδουν την μή επέμβαση στη Συρία από τη Δύση σε αναποφασιστικότητα ή “κόπωση” των Δυτικών δυνάμεων. Ήδη οι Times του Λονδίνου έριξαν το πρώτο σάλπισμα καλώντας επανακαθορισμό συνόρων στη Μέση Ανατολή (με επίκληση λαθών στη χάραξη του 1916)! Δεν θα πρέπει να μας εκπλήξει μια δυτική στροφή υπέρ του Ιράν (σε αντιστάθμισμα πιθανής “απώλειας” της Τουρκίας) με πιθανό αντίτιμο κάποια χειρονομία προς τους Σιίτες του Άσαντ. Όσο ο στόχος ήταν αλλαγή καθεστώτος αλλά με διασφάλιση της ακεραιότητας της Συρίας, ο Άσαντ παρουσιαζόταν ως “δαίμονας”. Αν ο στόχος μεταβληθεί και γίνει αποδεκτή η διάλυση του κράτους, τότε ο Άσαντ (ή το καθεστώς του) θα αποτελέσουν εκ νέου σύμμαχο της Δύσης, στα πλαίσια προσέγγισης των Σιιτών και του Ιράν. Η στάση των δυτικών είναι σήμερα περισσότερο επαμφοτερίζουσα από ότι πριν 12 ή 24 μήνες. Ο περισπασμός με την κρίση στην Ουκρανία ίσως σφραγίσει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η μπάλα μετά τη Συρία αυτόματα θα πάρει και το Λίβανο, όπου η Χεσμπολάχ πιθανόν να γίνει δεκτή ως επίσημη εκπρόσωπος των Σιιτών (περίπου όπως παλαιότερα η PLO στην Παλαιστίνη ξαφνικά έπαψε να θεωρείται “τρομοκρατική” οργάνωση).

Κάποιοι θεωρούν το πιθανό ξαναμοίρασμα της τράπουλας στη Μέση Ανατολή ως το μόνο τρόπο για την τελική και μόνιμη ειρήνευση της περιοχής. Εικάζεται ότι οι ΗΠΑ με την πρόσφατα επιτευχθείσα ενεργειακή τους επάρκεια αναθεωρούν τις προτεραιότητες τους. Η στρατηγική σπουδαιότητα του ορυκτού πλούτου της Μέσης Ανατολής έχει μειωθεί. Στο μέλλον θα ενδιαφέρει η Μέση Ανατολή ως καταναλωτική αγορά, το οποίο προϋποθέτει ειρήνευση και εκδημοκρατισμό. Η Κύπρος (εφόσον επανενωθεί) ίσως αποτελέσει το πρώτο καλό παράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση εντός της ευρωπαϊκής αιγίδας, όμως πιθανότερο είναι η διαδικασία επίλυσης να στραβώσει εξ αιτίας της ευρύτερης αποσταθεροποίησης, ιδία της αστάθειας στην Τουρκία.

Η ελληνική στρατηγική απέναντι στην Τουρκία από το 1999 και μετά βασίστηκε (επιτυχώς μέχρι τώρα) στο “Ευρωπαϊκό Δέλεαρ” και την πολιτική κατευνασμού και φιλίας. Τώρα που αυτό το Δέλεαρ αρχίζει και ξεθωριάζει (για λόγους πέραν του δικού μας ελέγχου), η χώρα μας κινδυνεύει να βρεθεί ξαφνικά απέναντι σε αναπάντεχη αναθέρμανση της ακραίας μονομερούς Τουρκικής επιθετικότητας (ψήγματα της οποίας ήδη βλέπουμε). Πρέπει από τώρα να δούμε μπροστά και μακριά και να λάβουμε υπ΄όψη όλα τα ενδεχόμενα, χτίζοντας πλέγμα εξωτερικής ανάσχεσης, αλλά και γέφυρες κατανόησης προς όλους του κρίσιμους παίκτες στο εσωτερικό της γείτονος, παράλληλα κλείνοντας επειγόντως κάθε άλλο μέτωπο στα Βαλκάνια, ιδία το Σκοπιανό (ώστε να αποκρούσουμε την Τουρκική επιρροή στα μετόπισθεν μας), και πάνω από όλα ολοκληρώνοντας τις μεταρρυθμίσεις στην οικονομία.

Μια οικονομικά εξασθενημένη Ελλάς, ομφαλοσκοπούσα, καχύποπτη, ασταθής εσωτερικά, αρνούμενη να εξοπλιστεί εν ονόματι των εξοργιστικών εξοπλιστικών σκανδάλων και του δυσβάσταχτου χρέους, είναι μια Ελλάς με αυτοκτονικές διαθέσεις, που ετοιμάζεται να πέσει απαράσκευη και με αφέλεια στον λάκκο των λεόντων. Είναι ανεύθυνο να νομίζουμε πως οι εταίροι θα μας υπερασπιστούν αν δεχτούμε επίθεση. Τουναντίον πρέπει να έχουμε κατά νου πως κάποιοι “φίλοι” δε θα διστάσουν να μας εκθέσουν σε θανάσιμους εθνικούς κινδύνους εκμεταλλευόμενοι την Τουρκική επιθετικότητα προς εξοστρακισμό τυχόν ανόητων και ενοχλητικών λεονταρισμών μας γύρω από τα θέματα της οικονομίας (βλπ. ανεύθυνες απειλές μονομερούς πτώχευσης), και για παραδειγματισμό άλλων.

Αν κάτι μας διδάσκει η κρίση στην Ουκρανία είναι ότι ο συνδυασμός οικονομικής κατάρρευσης, διαφθοράς, λαϊκισμού και διχασμού, έχει τραγικές εθνικές συνέπειες. Πρέπει τάχιστα να ανασυγκροτηθούμε οικονομικά και πολιτικά, και να ενσκύψουμε εκ νέου με μεθοδικότητα στην ενίσχυση των διπλωματικών, στρατηγικών και στρατιωτικών μας πλεονεκτημάτων. Να αντισταθούμε στον πειρασμό κατασπατάλησης του διπλωματικού μας κεφαλαίου (ή του δημοσιονομικού “πλεονάσματος”) για εσωτερικούς εντυπωσιασμούς, διαβλέποντας μακροπρόθεσμα τη μορφή των νέων εντάσεων και εξοπλίζοντας εαυτούς με τα πρόσφορα μέσα ώστε να κατισχύσουμε σε συνθήκες εθνικής ομοψυχίας στις νέες δοκιμασίες που χωρίς την παραμικρή αμφιβολία έρχονται σαν τσουνάμι στα ανυποψίαστα παράλια μας. Είναι λάθος να νομίζουμε πως η παρούσα οικονομική κρίση είναι η μόνη, ή η μέγιστη εθνική κρίση που οι περιστάσεις θα ρίξουν στο διάβα μας, σε τούτη την κομβική στιγμή στις αρχές του 21^ου αιώνα, όπου όλα όσα ξέραμε αλλάζουν. Η ορατή εθνική ισχύς και ομοψυχία αποτελούν το μόνο σίγουρο κυμματοθραύστη απέναντι στις όποιες επιβουλές.