Όχι στα φαραωνικά έργα! Ναι στις έξυπνες επενδύσεις

Η Ελλάδα εξερχόμενη της κρίσης χρειάζεται έξυπνες επενδύσεις. Τα χρήματα του ελληνικού λαού δεν περισσεύουν. Κάθε επένδυση πρέπει να δικαιολογείται πλήρως. Χρειάζονται μελέτες σκοπιμότητας προτού προχωρήσει το καθετί. Και πρέπει να βλέπουμε πάντα τη μεγάλη εικόνα. Να θέτουμε στρατηγικές προτεραιότητες και οι παρεμβάσεις μας να τις υπηρετούν. Και να σεβόμαστε το περιβάλλον.

Η Κρήτη τις προσεχείς δεκαετίες θα είναι αντιμέτωπη με τρεις βασικές προκλήσεις: κλιματική αλλαγή και ερημοποίηση, ενεργειακή αυτάρκεια και συγκοινωνιακή επάρκεια.  Ποιά είναι η στρατηγική μας προσέγγιση σε αυτούς τους τομείς; Γιατί φτιάξαμε ένα απίστευτα δαπανηρό αμφίβολης αποδοτικότητας φράγμα στον Αποσελέμη; Όλες οι ενδείξεις και τα στοιχεία ήταν αντίθετα για πάμπολλους λόγους που έχουν αναλυθεί δημόσια και διεξοδικά. Γιατί είμαστε έτοιμοι έτσι αβασάνιστα να προχωρήσουμε τώρα με το αεροδρόμιο στο Καστέλι, όταν πάλι δεν υπάρχουν πειστικές μελέτες σκοπιμότητας; Το δις εξαμαρτείν;

Είναι προφανές ότι πίσω από αυτά τα ανόητα φαραωνικά έργα κρύβονται τεράστια συμφέροντα, αφού τα χρήματα είναι απίστευτα. Όμως ποιός κοιτάζει το γενικό συμφέρον; Η αεροπορική σύνδεση της Κρήτης ασφαλώς χρειάζεται αναβάθμιση. Όμως γιατί αυτό δεν μπορεί να γίνει με επέκταση των υφιστάμενων υποδομών σε Ηράκλειο (με λοξό διάδρομο), σε Χανιά και σε Σητεία, με παράλληλη αναβάθμιση του οδικού δικτύου; Το αεροδρόμιο στο Καστέλι θα καταστρέψει σημαντικό τμήμα αγροτικής παραγωγής, θα αποτελέσει περιβαλλοντική καταστροφή, παρέχει λιγότερο ασφαλή προσέγγιση (αφού περιβάλλεται από ορεινούς όγκους), είναι πολύ πιο μακριά από τον τελικό προορισμό επιβατών, και θα αυξήσει σημαντικά το κόστος χρήσης από τις αεροπορικές εταιρείες, και μαζί το εισητήριο για τους επιβάτες που θέλουν να έρθουν στο νησί και έτσι θα πλήξει τον τουρισμό. Με τα ίδια χρήματα θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν σημαντικά τρία άλλα υφιστάμενα αεροδρόμια και να καταστεί το οδικό δίκτυο του νησιού σύγχρονο και ασφαλές, ώστε να πάψουμε να θρηνούμε τόσους χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες!

Το φράγμα του Αποσελέμη είναι μια ανοιχτή πληγή σε βάρος του περιβάλλοντος, και ακόμη κανείς δε γνωρίζει το βαθμό στον οποίο θα ζημιώσει παραπέρα αθέατες πλευρές του νησιού (υδροφόρος ορίζοντας). Χρειάζεται επειγόντως ένας απολογισμός του έργου, που επιτηδείως οι υπεύθυνοι τον αποφεύγουν. Πόσο κόστισε συνολικά; Και πόσα κυβικά νερό έχει μαζέψει (έναντι αρχικού στόχου); Πόσο είναι το κόστος ανά κυβικό μέτρο νερού που αποδίδεται για χρήση μετά τη διύληση; Θα περίμενε κανείς ότι για κάθε έργο θα απαιτείται επίσημος απολογισμός. Γίνεται;

Η βασική αδυναμία βέβαια του συγκεκριμένου έργου (πέρα από την οικονομική και περιβαλλοντική καταστροφή) είναι ότι δεν αναπληρώνει το υδάτινο δυναμικό του νησιού. Ίσως δε και να το μειώνει, αφού εκθέτει σημαντικές ποσότητες νερού σε μεγαλύτερη επιφάνεια, με αποτέλεσμα τις αυξημένες απώλειες λόγω εξάτμισης. Ήδη από τις ετήσιες βροχοπτώσεις στο νησί (7.5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) περίπου το 67% (5 δ.κ.μ.) εξατμίζονται λόγω υψηλών θερμοκρασιών. Στο μέλλον με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και τη μείωση των βροχοπτώσεων, θα έχουμε μειωμένες εισροές και σημαντικά αυξημένες απώλειες από εξάτμιση. Η ερημοποίηση δεν είναι υπόθεση επιστημονικής φαντασίας, αλλά άμεσος κίνδυνος που απειλεί το νησί.

Και τί κάναμε γι’ αυτό; Ένα ανόητο πανάκριβο φαραωνικό έργο που δεν είναι καθόλου πρόσφορο στην αντιμετώπιση των απωλειών από το υδάτινο δυναμικό, στο οποίο δεν προσθέτει ούτε μία σταγόνα. Με τα ίδια χρήματα θα μπορούσαμε να είχαμε φτιάξει μονάδες αφαλάτωσης στον Αλμυρό, ικανές να παράγουν συγκρίσιμη ποσότητα φρέσκου νερού, που όμως θα συνέβαλλαν ευθέως στην καθαρή αύξηση του υδάτινου δυναμικού του νησιού. Ο τόπος χρειάζεται έξυπνες παρεμβάσεις. Είναι καλύτερο να έχουμε πολλούς αλλά μικρούς ταμιευτήρες, με όσο γίνεται μικρότερη επιφάνεια ει δυνατό με σκέπαστρα (προς αποτροπή εξάτμισης), παρά ένα τεράστιο φαραωνικό φράγμα που κοστίζει χωρίς να αποδίδει ανάλογους καρπούς. Είναι καλύτερο να κάνουμε αφαλάτωση και ανακύκλωση νερού και επισκευή δικτύου, προκειμένου να μειώνουμε τις απώλειες του υφιστάμενου δυναμικού, ή και να προσθέτουμε νέες ποσότητες σε αυτό. Ευφυέστατες προτάσεις έχουν γίνει πάμπολλες από πιο αρμόδιους. Όμως αγνοούνται. Γιατί;

Υπάρχει προφανές πρόβλημα στον τρόπο λήψης αποφάσεων. Δεν υπάρχει επαρκής διαφάνεια. Δεν υπάρχουν επαρκείς ασφαλιστικές δικλείδες. Δεν υπάρχει μέριμνα συγκριτικής ανάλυσης προτεινόμενων έργων έναντι άλλων πιθανών λύσεων, ούτε επαρκής ανάλυση κόστους οφέλους και τελικής σκοπιμότητας. Το εύρος της όποιας στοιχειώδους ανάλυσης είναι στενό. Ακούω πως για το Καστέλι έχουν ληφθεί οριστικές πολιτικές αποφάσεις προτού καν υλοποιηθεί μελέτη σκοπιμότητας και προτού καν τεθεί αυτή σε δημόσια διαβούλευση! Αλλού αυτό θα ήταν σκάνδαλο.

Συγκρίνω τη στάση των ελληνικών αρχών με την αντίστοιχη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης για την επέκταση της δυναμικότητας των αεροδρομίων του Λονδίνου. Για χρόνια στην Αγγλία η διαβούλευση είναι ανοικτή. Όλες οι εναλλακτικές εξετάζονται διεξοδικά στα πλαίσια εργώδους πολιτικού διαλόγου με ενδελεχή τεχνική τεκμηρίωση. Νέος διάδρομος στο Heathrow; Επέκταση του Gatwick; Νέο αεροδρόμιο στον Τάμεση; Και στο μεταξύ υφιστάμενες υποδομές επεκτείνονται και βελτιώνονται, ώστε υπάρχει τόσο μεσοπρόθεσμη όσο και μακροπρόθεσμη μέριμνα. Τα δε αεροδρόμια που εξυπηρετούν το Λονδίνο (Heathrow, Gatwick, Luton, Stansted, City) απέχουν περιμετρικά και μεταξύ τους όσο (ή και περισσότερο) από όσο απέχουν τα υφιστάμενα αεροδρόμια της Κρήτης, τα οποία πρέπει να τα δούμε συνολικά, ως ένα ενιαίο συγκοινωνιακό δίκτυο (μαζί με το οδικό δίκτυο και μαζί με τις λιμενικές εγκαταστάσεις).

Ας δείξουμε το δέοντα σεβασμό στο υστέρημα του Ελληνικού λαού. Ασφαλώς να κάνουμε επενδύσεις. Όσο γίνεται περισσότερες. Όμως έξυπνες, όχι ανόητες. Δεν αποτελεί επένδυση το ανόητο ξόδιασμα. Να αξιώσουμε άρτια τεκμηρίωση για το καθετί και να δώσουμε τη δυνατότητα στις τοπικές κοινωνίες να εκφέρουν ελεύθερα την άποψη τους χωρίς τετελεσμένα! Αν αποδειχθεί πως το Καστέλι είναι η βέλτιστη επιλογή, ας προχωρήσει. Αλλά επίσης, αν αποδειχθεί πως το φράγμα στον Αποσελέμη ήταν ανοησία, να κληθούν κάποιοι σε λογοδοσία, αλλά να ξέρουμε (τόσο για το παρελθόν όσο και για το μέλλον) τί μας γίνεται. Διότι τόσο μεγάλες παρεμβάσεις δεν είναι δυνατό να προχωρούν στα τυφλά, κάτω από πέπλο ύποπτου σκότους, ούτε ως τάχα αυτονόητα (αλλά αναπόδεικτα) θέσφατα!