Η Μυθοπλασία του ΟΧΙ και η Επανάσταση του ΝΑΙ ενόψει εκλογών

Ο Ιωάννης Μεταξάς, εκτός από το φασισμό και τη δικατορία, έφερε στη χώρα μας και την παρεπόμενη μυθοπλασία γύρω από τον ηρωισμό του ΟΧΙ. Η μυθοπλασία υπερέβει τα όρια του συγκεκριμένου ιστορικού συμβάντος και τελικά προσέδωσε μόνιμα αξιακά χαρακτηριστικά στη λέξη καθαυτή. Το ΟΧΙ είναι μια λέξη που εμάς τους Έλληνες μας γοητεύει ως σύμβολο
, πολύ περισσότερο από το ΝΑΙ. Σε άλλες κουλτούρες ισχύει το αντίστροφο. Στην Αγγλία ή στην Αμερική το ΝΑΙ κερδίζει εκλογές (το σύνθημα των Δημοκρατικών στις τελευταίες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ ήταν “ΝΑΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ”). Οι Ιάπωνες μάλιστα έχουν τη φήμη πως δεν μπορούν να πουν όχι, το οποίο θεωρείται αγένεια. Το ΝΑΙ (ο θετικισμός) κερδίζει ανθρώπους και ζεσταίνει καρδιές σε όλο τον κόσμο, όμως στην Ελλάδα, έχουμε αποκτήσει μια ανυπέρβλητη συλλογική ψύχωση με το ΟΧΙ.

Εδώ η άρνηση εκλαμβάνεται ως δύναμη, ως παλικαριά, ως ηρωισμός, ως γενναιότητα. Η άρνηση είναι το χαρακτηριστικό του απροσκύνητου Έλληνα που πάντα αντιστέκεται στους ξένους κατακτητές, ή στην όποια εξουσία, το χαρακτηριστικό του ραγιά που τολμά να λέει όχι στον αφέντη. Η κατάφαση από την άλλη εκλαμβάνεται ως αδυναμία, ως χαρακτηριστικό των δοσίλογων, των προδοτών που δεν ξέρουν από αντίσταση, των βολεμένων.

Η μυθοπλασία του ΟΧΙ είναι άλλωστε και η πεμπτουσία και το κύριο χαρακτηριστικό της μεταπολίτευσης, η οποία πέρασε στο συλλογικό μας υποσυνείδητο ως η ηρωική στιγμή αντίστασης στη χούντα και στους Αμερικάνους. Από το 1940 και από το 1973 αντίστοιχα στις 28 Οκτώβρη και τις 17 Νοέμβρη κάθε χρόνου λιβανίζουμε τους μύθους του εκάστοτε ΟΧΙ. Και οι νέες γεννιές, απεργοί, οι φοιτητές, οι απανταχού της επικράτειας περήφανοι αρνητές, διψούν για τη δική τους ευκαιρία να καταξιωθούν και να ενωθούν με την ιστορία αναδεικνύοντας ή κατασκευάζοντας το δικό τους ευκαιριακό ΟΧΙ.

Ο αρνητισμός, ως στάση ηρωική, φέρνει μέθη και οδηγεί και σήμερα τις πολιτικές εξελίξεις. Η νέα μόδα είναι το μεγαλειώδες και ηρωικό ΟΧΙ ενάντια στο μνημόνιο, και τους μνημονιακούς, το ΟΧΙ στη λιτότητα, το ΟΧΙ στους ξένους. Το ΟΧΙ γεννά συναίσθημα και το συναίσθημα υπαγορεύει συμπεριφορές και προδιαγράφει το εκλογικό αποτέλεσμα.

Το ΝΑΙ σε όλες του τις μορφές και σε όλα τα επίπεδα έχει ηττηθεί κατά κράτος στη χώρα μας. Ο θετικισμός είναι άλλωστε συνυφασμένος με τη λογική, και η (πειθαρχημένη) λογική αναμετράται πάντα και αντιμάχεται το τυφλό (απείθαρχο) συναίσθημα. Για τούτο και η λογική πάντα ηττάται στη χώρα μας όπου το συναίσθημα πάντα περισσεύει και η πειθαρχία απουσιάζει.

Το κόμμα του ΟΧΙ λοιπόν καλπάζει ακάθεκτο πάλι προς τις εκλογές και προς την ιστορία από δεξιά ή από αριστερά. Όσοι έκαμαν το μοιραίο λάθος να φωνάξουν ή έστω να ψιθυρίσουν ΝΑΙ βλέπουν τα ποσοστά τους να κατακρημνίζονται. Ο ηρωικός Έλληνας που κρύβουμε όλοι μέσα μας ξέρει καλά το ιστορικό του καθήκον. Θα πεί και πάλι ΟΧΙ, ο κόσμος να χαλάσει. Το αν υπάρχει υπαρκτός και μάλιστα ορατός κίνδυνος ο κόσμος πράγματι να χαλάσει από ένα αστόχαστο και συναισθηματικό ΟΧΙ, δεν μετράει. Στην παραζάλη της νομιζόμενης αντίστασης δεν υπάρχει χώρος για λογικούς υπολογισμούς, για υποτιθέμενες επικύψεις, για υποταγή, για ΝΑΙ και για επαιτείες. Καλύτερα να πέσουμε ηρωικά, σαν τους άλλους 300 που είπαν το πρώτο μεγάλο ΟΧΙ στις Θερμοπύλες, παρά να κάνουμε συμβιβασμούς. Όλα τα αξιακά μας πρότυπα είναι πρότυπα ηρώων που λεν ΟΧΙ. Το ΟΧΙ είναι θεός.

Σε αυτό το κλίμα το να τολμήσει κανείς με γνώμωνα την ψυχρή λογική να ψελίσει ΝΑΙ, ενάντια στο ρεύμα, ισοδυναμεί με πολιτική αυτοκτονία, αλλά δείχνει όμως και αληθινό θάρρος, ίσως δε από τέτοιο θάρρος και από τέτοια στόφα είναι φτιαγμένοι οι αληθινοί ηγέτες – σ’αυτούς ανάμεσα ίσως πρέπει να αναζητήσουμε τον επόμενο Ελευθέριο Βενιζέλο, κι όχι στους άλλους του συρμού, που εύκολα και αλόγιστα αναπαράγουν τον ψευτοηρωισμό που το ακροατήριο θέλει να ακούσει. Όμως ως λαός πρέπει να ωριμάσουμε και επιτέλους να προσπεράσουμε την εφηβική συναισθηματική γοητεία του ΟΧΙ και να υιοθετήσουμε μια στάση λογική, κριτική, θετικιστική και θετική απέναντι στα πράγματα. Να μιλήσουμε όχι για το τί θέμε να γκρεμίσουμε (δικαίως) μα για το τί ονειρευόμαστε να χτίσουμε στη θέση του. Να μιλήσουμε όχι για το ποιούς παλιούς πολιτικούς θέμε να στείλουμε στα σπίτια τους μαυρίζοντας τους (δικαίως) αλλά για το ποιούς νέους άφθαρτους θέμε να στείλουμε να μας εκπροσωπήσουν στο κοινοβούλιο. Να μιλήσουμε όχι για το πώς θα καρατομήσουμε τους πλούσιους σε προκρούστιες κλίνες για να εξαλείψουμε την ανισότητα και αδικία, αλλά για το πώς θα προσφέρουμε ευκαιρίες σε όλους ώστε όλοι να μπορέσουν να βελτιώσουν την θέση τους. Να μιλήσουμε όχι για το πώς θα αντισταθούμε στους ξένους “δυνάστες”, αλλά πώς θα μάθουμε από αυτούς και από την προκοπή τους, ώστε με θετικά έργα και πράξεις να γίνουμε εμείς καλύτεροι αμιλλόμενοι προς αλλήλους. Να μιλήσουμε όχι για το ποιές ιδέες και πρακτικές καταδικάζουμε, μα για το τί αντιπροτείνουμε.

Κι αν δεν μας έλκει το ΝΑΙ ως λέξη, τότε ας αφιχθούμε στο ίδιο θετικό αποτέλεσμα δια της πλαγίας, φτάνοντας στην κατάφαση μέσα από μια διπλή άρνηση, ας πούμε ένα αλλιώτικο ΟΧΙ στη στείρα άρνηση: ΟΧΙ στο ΟΧΙ! Ας αναμετρηθούμε με τους πατροπαράδοτους κακούς συλλογικούς μας δαίμονες και να τους νικήσουμε, υπερβαίνοντας εκείνα τα συλλογικά μας χαρακτηριστικά που μας καθηλώνουν σε μια διαρκή και στείρα άρνηση. Διότι στο τέλος της ημέρας ο ραγιάς που λέει ηρωικά ΟΧΙ στον αφέντη, δεν γίνεται αφέντης ο ίδιος απλά και μόνο επειδή είπε ΟΧΙ. Το όποιο ΟΧΙ δεν μπορεί παρά να είναι μόνο μια μικρή αρχή. Από κει και πέρα χρειάζεται συνέχεια και συνέπεια. Ο ραγιάς μόνο τότε θα γίνει αφέντης, όταν πει ΝΑΙ στη δημιουργία, ΝΑΙ στην πρόοδο, ΝΑΙ στις νέες ιδέες, ΝΑΙ σε όλες τις θετικές και αναγκαίες δράσεις που φέρνουν προκοπή. Επειμένοντας στο ηρωικό ΟΧΙ ο ραγιάς απλώς αυτοπεριορίζεται στη θέση του ηρωικού ραγιά, που ζει με το σύνδρομο της μόνιμης αντίστασης σε όλα.

Το ΟΧΙ είναι εύκολο και στιγμιαίο. Είναι η λέξη του θυμού. Το ΝΑΙ είναι δύσκολο, θέλει σχέδιο και μακρά στόχευση, συνέπεια, αγώνα και μόχθο διαρκείας. Το ΟΧΙ γοητεύει, στραφταλίζει και θαμπώνει, χωρίς να φωτίζει. Το ΝΑΙ αντίθετα είναι θαμπό, αργό, κουραστικό, κοπιώδες, αλλ΄ έστω τρεμοσβήνοντας σχίζει το σκοτάδι. Το ΟΧΙ υποδηλώνει ορμή, το ΝΑΙ προϋποθέτει δύναμη. Η χώρα απεγνωσμένα χρειάζεται να κάμει τη μεγάλη επανάσταση του ΝΑΙ, να δείξει ότι μπορεί, ότι θέλει, ότι αντιστέκεται πραγματικά στην κατρακύλα του λαϊκισμού που τείνει να πνίξει το δημόσιο λόγο από αριστερά κι από δεξιά. Όμως το κόμμα του ΝΑΙ κατέρχεται σε τούτες τις εκλογές ηττημένο, ταπεινωμένο, χωρίς έγκυρους εκφραστές, χωρίς κομματική εκπροσώπηση. Οι μεταρρυθμιστές δεν τόλμησαν. Έμειναν εγκλωβισμένοι έκαστος στο μαντρί του, συναγελαζόμενοι με άλλους παρακμιακούς λαϊκιστές. Τα κόμματα της ήττας και παρακμής που μας έφεραν εδώ, κατόρθωσαν με μια τελευταία πράξη εθνικής καταστροφής και έπνιξαν την όποια πρωτοβουλία έγκαιρης δημιουργίας νέου εθνικού μεταρρυθμιστικού μετώπου υπό νέο κομματικό φορέα. Το νέο μεγάλο αστικό κόμμα που έχει ανάγκη ο τόπος που θα αντικαθιστούσε τα υφιστάμενα, δεν έγινε πράξη. Οι μεταρρυθμιστές δε συνένωσαν τις δυνάμεις τους. Έμειναν κατακερματισμένοι και διάσπαρτοι. Η δύναμη της θετικής ψήφου δεν θα υπάρχει ως έγκυρη επιλογή σε τούτες τις εκλογές.

Τούτες οι εκλογές ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία για την επανάσταση του ΝΑΙ. Όμως δεν ήταν γραφτό. Η οχλοβοή του ΟΧΙ πνίγει κάθε αντίθετη και καθάρια φωνή. Αφεύκτως κατρακυλάμε προς τον γκρεμό του ΟΧΙ, της στείρας άρνησης, της ηρωικής στιγμής που δεν έχει συνέχεια, που δεν έχει αύριο. Με ό,τι σάλιο μας έχει απομείνει φυλακίζουμε το τσαλακωμένο μέλλον του τόπου και των παιδιών μας στους “αντιστασιακούς” εκλογικούς φακέλους και το πετάμε στις κάλπες του κάλπικου ηρωισμού.

Βεβαίως, ο λαός κατέρχεται στις εκλογές δικαίως ως αμίλικτος τιμωρός. Όμως μόνη η τιμωρία δεν φτάνει. Η τιμωρία του παλιού έχει νόημα όταν συνδιάζεται με τη δημιουργία του νέου. Όμως το νέο προϋποθέτει γνήσιους εκφραστές που θα τραβήξουν και τους άλλους μπροστά και θα πείσουν με έμπνευση για την ανάγκη συλλογικής υπέρβασης. Το νέο γεννιέται από τους μεταρρυθμιστές πάντα, όχι από τους στείρους αρνητές, και οι μεταρρυθμιστές, οι άνθρωποι των θετικών λόγων και έργων, είναι εκείνοι που έχουν το όραμα για ένα μέλλον καλύτερο, είναι άνθρωποι του ΝΑΙ.

Βέβαια για να κτίσει κανείς ξανά απ’ την αρχή, πρέπει πρώτα να γκρεμίσει. Ας μη μας φοβίζει λοιπόν αυτή η διαδικασία αποδόμησης που τούτες οι εκλογές δρομολογούν. Έτσι γυρίζουν οι σελίδες της ιστορίας. Σήμερα θα είναι ο θρίαμβος του ΟΧΙ, διότι το ΟΧΙ είναι ο καταπέλτης, ή ο πολιορκητικός κριός που θα διαρρήξει τα τείχη της πολιτικής μας σήψης και ακινησίας. Όμως την επαύριο της νίκης και της αποδόμησης, θα καταλάβουμε ανάμεσα στα ερείπια πως πρέπει και πάλι να κτίσουμε, να περάσουμε από το θυμό και την άρνηση, στην πίστη και στη δημιουργία.

Δυστυχώς κάποιοι από μας είμαστε ανυπόμονοι. Ελπίζαμε πως η επανάσταση του ΝΑΙ θα άρχιζε με τούτες τις εκλογές. Γελαστήκαμε. Δεν υπήρξαν θαρραλέες κινήσεις και πρωτοβουλίες. Το μέλλον και το νέο θα πρέπει να περιμένει την επόμενη ευκαιρία για να γεννηθεί, διότι τώρα μπαίνει εμπόδιο ο αργός θάνατος του παλιού. Όταν ίσως γίνει φανερό πως το παλιό δεν έχει άλλη ζωή, πως τα “μαντριά” δεν έχουν τοίχους, ίσως τότε γίνει πράξη το όραμα σύστασης νέου δημιουργικού μεταρρυθμιστικού μετώπου. Όσοι έχουν γνήσια πίστη στο πεπρωμένο αυτού του τόπου, μπορούν να έχουν και υπομονή, που σε τούτη την καμπή θα είναι και η μόνη παρηγοριά μπροστά στην απογοήτευση. Και τούτες οι εκλογές θα γεννήσουνε ιστορία, θα μας φέρουν πιο κοντά στο μέλλον. Όμως δε θα γίνουν αφετηρία της εθνικής ανάταξης, αλλά οριακό ορόσημο και ολοκλήρωμα της παρούσης πτώσης.

Η Ανάταξη απαιτεί θετική απάντηση στο πολιτικό μας διακύβευμα (που ακόμη απουσιάζει), όχι αρνητική. Απαιτεί έμπνευση ιερή που κάνει τα μεγάλα προβλήματα να μοιάουν μικρά, και τους μικρούς να νιώθουν μεγάλοι. Αλλά το θετικό πρέπει να είναι και αξιόπιστο, τα δε παλιά κόμματα έχουν οριστικά απωλέσει ολωσδιόλου την αξιοπιστία τους. Το ΝΑΙ που ψελίζουν διστακτικά είναι ανεμικό, ετεροκαθορισμένο, χωρίς πίστη και γι΄ αυτό δεν πείθει. Είναι ψεύτικο, υποκριτικό, βεβιασμένο. Χειρότερο από το ΟΧΙ των λαϊκιστών. Γι’αυτό ο λαός δεν ακούει. Δεν θα απαντήσει στο δικό τους κίβδηλο παλαιοκομματικό, πρόχειρα φτιασιδωμένο κάλεσμα. Προέχει άλλωστε παντός άλλου η τιμωρία των παλιών κομμάτων.

Ο λαός θα πρέπει απλώς να περιμένει λίγο ακόμη για να ωριμάσουν οι συνθήκες σύστασης νέου αστικού, φιλελεύθερου, μεταρρυθμιστικού κόμματος εξουσίας. Η ελπίδα, έστω τελευταία, αρνείται ακόμη να πεθάνει.