Καθρέπτης Πολιτισμού: η αυτοπειθαρχία και ευπρέπεια ως ανάχωμα στην αποσταθεροποίηση

Βρέθηκα πρόσφατα σε μια όμορφη πόλη πολλών αντιθέσεων στη βόρεια Αφρική. Η φτώχια και το έντονο θρησκευτικό στοιχείο, η πολυκοσμία, η ζέστη και το χάος συνέθεταν μια εικόνα χαρακτηριστική για
πολλές πόλεις της ευρύτερης περιοχής. Όμως μεγαλύτερη εντύπωση μου έκανε η χαοτική οδηγητική συμπεριφορά. Είχε κάτι που θύμιζε από την γνωστή επιθετικότητα και παραβατικότητα των δικών μας οδηγών, αλλά σε βαθμό πολλαπλάσιο. Τα αυτοκίνητα παλιά και ρυπογόνα, και οι οδηγοί στο έπακρο ανυπόμονοι και επιθετικοί, έκαναν ζίγκ-ζαγκ στις λωρίδες, με διαρκείς αντικανονικές προσπεράσεις, αέναα κορναρίσματα, παντελή έλλειψη αβρότητας, τουναντίον υπερπληθώρα ύβρεων και έντασης. Χαρακτηριστική επίσης η ανόητη αυταρέσκεια του “αλάνθαστου” “τέλειου” οδηγού, που θεωρεί προσωπική προσβολή αν ο επιβάτης φορέσει ζώνη ασφαλείας.

Παντού έβλεπες εικόνες καθημερινής τρέλας, με πεζούς να πετάγονται στη μέση πολύβουων κόμβων ωσάν να είναι σε αποστολή αυτοκτονίας, οι δε εποχούμενοι αντί να επιβραδύνουν στη θέα των απρόσεκτων πεζών, αντιθέτως να επιταχύνουν αδιάφορα, με τιμωρητική σχεδόν διάθεση, έκαστος κατά παντός. Λες και η ανθρώπινη ζωή είναι φτηνή, πολύ φτηνή σε τούτα τα μέρη, λες και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι κάτι άγνωστο, όπου όλοι θεωρούν όλους αναλώσιμους, κατώτερους, παρακατιανούς, ίσως διότι ενδόμυχα εξοργίζει και ταπεινώνει όλους η επίγνωση της αμοιβαιότητας αυτών των συναισθημάτων της περιφρόνησης που γεννά η μιζέρια της ανέχειας, και της απελπισίας. Μια κυριολεκτική αστική ζούγκλα όπου ισχύει το “ο θάνατος σου η ζωή μου”.

Αυτό που έβλεπα ήταν μια κοινωνία ασύντακτη, άκρατα ατομικιστική μεν, όπου όμως το άτομο δεν έχει αξία αυτοτελή, μια κοινωνία φτώχιας και αμορφωσιάς, κατά βάση προνεωτερική, με τα φαινόμενα εργαλεία μεν της νεωτερικότητας, που δίδουν επίφαση πολιτισμού (δρὀμους, αυτοκίνητα αεροδρόμια, τηλέφωνα) αλλά όμως χωρίς τις ιδέες και την παιδεία της νεωτερικότητας. Μια κοινωνία συγκρουσιακή, όπου η απουσία αυτοεκτίμησης και αλληλοεκτίμησης καθιστούν άγονη την όποια απόπειρα συλλογικής συγκρότησης και αυτοπειθαρχίας, άνευ των οποίων είναι δυσχερής, ή ίσως αδύνατη η άνθιση της δημοκρατίας και η κατίσχυση των ατομικών δικαιωμάτων.

Ο συνειρμός με τις δυσμενείς πολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή ήταν αβίαστος. Υπάρχει μια ευθεία αναλογία ανάμεσα στον ορατό τρόπο με τον οποίο κινούνται οι μάζες στο αστικό περιβάλλον, και στον αδιόρατο τρόπο που συγκροτούνται ή συγκρούονται πολιτικά. Η αντίθεση είναι πολύ πιο έντονη και συγκλονιστική για κάποιον που προέρχεται από τις πιο εκλεπτισμένες και ευνομούμενες δημοκρατίες της βόρειας και δυτικής Ευρώπης, όπου οι οδηγοί στους δρόμους (και οι πολίτες στη δημόσια σφαίρα) πειθαρχούν στους κανόνες, σέβονται ο ένας τον άλλο, και φέρονται με ανθρωπιά και αξιοπρέπεια στον πλησίον, όση αξιώνουν από τους άλλους για τον εαυτό τους, όπου η αυτοπειθαρχία είναι παρακολούθημα της υψηλής αυτοεκτίμησης, που μετουσιώνεται σε αλληλοεκτίμηση, όντας το ουσιώδες προαπαιτούμενο για την έγκυρη και αποτελεσματική συλλογική συγκρότηση σε πλαίσια δημοκρατικά και φιλελεύθερα, κοινωνιών κατά βάση ατομοκεντρικών μεν αλλά όχι ατομικιστικών.

Ο επόμενος αβίαστος συνειρμός αφορούσε την πατρίδα μας. Η ελληνική κοινωνία είναι κάπου μεταξύ βορά – νότου, ή δύσης – ανατολής. Είναι απλά θέμα διαβάθμισης. Είμαστε καλύτεροι από κάποιους αλλά χειρότεροι από πολλούς. Η οδηγητική μας συμπεριφορά θυμίζει περισσότερο τον προσφιλή μας Αραβικό κόσμο και λιγότερο δυτική Ευρώπη άσχετα αν το νομικό πλαίσιο και ο Κ.Ο.Κ. είναι ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Αντίστοιχα η ικανότητα μας να συγκροτούμαστε πολιτικά καταφανώς υπολείπεται του επιπέδου προς το οποίο επιβάλλεται να συγκρινόμαστε λόγω της τυπικής ένταξης μας στην Ευρωπαϊκή οικογένεια.

Το πρόβλημα άρα δεν είναι θεσμών, ή υποδομών, όπως καμιά φορά λέγεται. Είναι πρόβλημα παιδείας και πολιτισμού. Καθώς τα πολιτικά πάθη και στη χώρα μας εκτραχύνονται και ενώ είναι προφανές ότι κάποιοι ακραίοι απεργάζονται σχέδιο αποσταθεροποίησης για να εμφανιστούν ως εγγυητές της σταθερότητας, κατά το χιτλερικό εγχειρίδιο εκφασισμού της κοινωνίας και βίαιης πλην νομιμοφανούς υφαρπαγής της εξουσίας, πρέπει να μη λησμονούμε πως σε τούτες τις κρίσιμες στιγμές, που κρίνεται η εθνική μας ψυχή, είναι αναγκαία η συλλογική διατήρηση απόλυτης ψυχραιμίας και αυτοελέγχου όσο είναι ομοίως αναγκαία και η εγρήγορση απέναντι στους Εφιάλτες του έθνους που καραδοκούν.

Για να προκόψει η Ελληνική πολιτεία και ευδοκίμως να κρατήσει σταθερό και ακλόνητο τον εθνικό βηματισμό της στα δημοκρατικά και φιλελεύθερα μονοπάτια που χάραξαν με αίμα και μας παρέδωσαν επάξια οι παλαιότεροι, ο τόπος σήμερα περισσότερο παρά ποτέ χρειάζεται ενεργούς και συνειδητοποιημένους άφοβους πολίτες με υψηλό αίσθημα αυτοεκτίμησης, με αξιοπρέπεια – πολίτες που αντιλαμβάνονται εαυτούς ως το επίκεντρο ενός ατομοκεντρικού, ουμανιστικού, ελευθερόφρονου αξιακού συστήματος, όχι ως τηλεκατευθυνόμενα φοβισμένα στρατιωτάκια που εντάσσονται στην αγέλη των μαύρων λύκων του φασισμού και της μισαλλοδοξίας από φόβο, δειλία ή μίσος. Ο τόπος χρειάζεται πολίτες που εκλαμβάνουν την αυτοπειθαρχία ως ζήτημα τιμής, ως αναγκαίο συστατικό της συλλογικής τους συγκρότησης – πολίτες που ξέρουν να στέκονται στην ουρά, να σέβονται τους φωτινούς σηματοδότες, να παραχωρούν προτεραιότητα σε πεζούς, ή ποδηλάτες, που πληρώνουν τους φόρους τους με περηφάνεια, που πειθαρχούν σε όλους τους νόμους, που φροντίζουν το δημόσιο χώρο κατά προτεραιότητα έναντι του ιδιωτικού χώρου, όχι από έξωθεν πειθαναγκασμό αλλά από ένδοθεν ενόραση και ελεύθερη συναίσθηση του δημόσιου καθήκοντος που υπό το βάρος των περιστάσεων βαραίνει όλους. Η ενσυνείδητη συγκρότηση και προάσπιση, κατά πάντα τόπο και χρόνο, του δημόσιου αγαθού, από τον καθένα μας σώζει το λαό από τα τέρατα του φασισμού και θωρακίζει τη δημοκρατία στο διηνεκές, παρέχοντας εγγύηση ασφάλειας για όλους συλλογικά και για το κάθε άτομο χωριστά.

Σε μας απόκειται σε τούτο το συλλογικό ιστορικό σταυροδρόμι, αν θα περάσουμε το φανάρι με κόκκινο στο χάος και την κατάρρευση ή αν πεισματικά, θεσμικά θα προσβλέπουμε στο πράσινο φως της συνταγματικής νομιμότητας, του σεβασμού των θεσμών και των ανθρώπινων αξιών, που οδηγεί στην εθνική ανάταξη και ευημερία. Το πώς οδηγούμε το πρωί τα αυτοκίνητα μας στη δουλειά προμηνύει και αποκαλύπτει το πώς θα οδηγήσουμε το εθνικό σκάφος με την ψήφο και τη συμπεριφορά μας στα απάνεμα λιμάνια της ομαλότητας του δυτικού πολιτισμού, ή στις άγονες ξέρες του φασισμού και της αποσταθεροποίησης, άλλων τόπων και άλλων εποχών. Πάνω από όλα λοιπόν, ψυχραιμία! Το μεγαλύτερο αντίδοτο στο φασισμό είναι η ήρεμη αυτοπεποίθηση και τα απτά δείγματα πολιτισμού στην καθημερινότητα μας.