Ο ηρωισμός της ατομικής ευθύνης

Το ηθικό διακύβευμα της επερχόμενης πολιτικής αναδιάταξης

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι και πάλι η Ελλάς. Βαρύ πλήγμα στην εθνική μας αξιοπρέπεια η παταγώδης δημοσιονομική πτώση, η ενοχική διαπόμπευση, η ελεϊνή επαιτεία,
η αμήχανη αδράνεια και η εσχάτως πειθαναγκαστική αλλ’ ανειλικρινής ψευτοφιλοτιμία της τελευταίας στιγμής ως αντάλλαγμα για το νέο σωσίβιο. Βουλιάζουμε με δική μας ευθύνη κι εκλιπαρούμε ξεδιάντροπα για μια χείρα βοηθείας από τον από μηχανής Ευρωθεό, την οποία χείρα από τη μιά απελπισμένα μεν αρπάζουμε και φιλούμε από το φόβο του επαπειλούμενου χάους, κι από την άλλη ταυτόχρονα εμείς οι ίδιοι αναθεματίζουμε και υβρίζουμε από σύμπλεγμα κατωτερότητας, ή από σύμπλεγμα παραγνωρισμένης αρχαιόθεν ανωτερότητας. Διότι φθονεί και αποστρέφεται κανείς εκείνον του οποίου την ελεημοσύνη από ανάγκη δέχεται ή εκλιπαρεί. Πουλάμε αξιοπρέπεια κι αγοράζουμε σωτηρία. Αγοράζουμε σωτηρία βερεσέ με υποθήκη την εθνική μας κυριαρχία. Πιότερο αγαπούμε έναν αληθινό ή νομιζόμενο εχθρό που έδωσε τιμή στα όπλα και τους αγώνες μας, παρά ένα γνήσιο φίλο που μας έσωσε από την ασωτεία μας. Διότι ο φίλος είναι προπαντός αντιπαθής για τη θλιβερή υπενθύμιση αυτής ακριβώς της ασωτείας μας, την οποία ζητούμε ν’ αποδιώχνουμε από το συλλογικό μας θυμικό.

Το να δείχνει λοιπόν κανείς τους Ευρωπαίους σήμερα και να διατείνεται για το αυταπόδεικτο, πως είναι φίλοι αληθινοί, σε τίποτε δεν θα αλλάξει την αποστροφή ημών όλων προς αυτούς, ίσως μάλιστα την εντείνει, ακριβώς επειδή μας διασώζουν, από ανάγκη και ιδιοτέλεια ίσως βέβαια και αυτοί, χωρίς αγάπη και χωρίς σέβας. Αλλ’ ούτε και είναι πια αυτό το ζητούμενο. Το ζητούμενο δεν είναι πια καν να δούμε πώς φτάσαμε εδώ, ή πως θα φύγουμε από δώ. Οι αιτίες και οι λύσεις είναι γνωστές και δεδομένες. Το εθνικό μας δίλημμα σήμερα, το μέγα διακύβευμα είναι πάνω από όλα ηθικό μάλλον παρά πρακτικό. Ο λαός μας δεν οργίζεται για το στραβοπάτημα, για τις λάθος επιλογές, μα για το διασυρμό και την καταισχύνη. Δεν αντιστέκεται ο κόσμος στις πλατείες στα επιβαλλόμενα μέτρα ορμώμενος από κάποιο πόθο για επιστροφή στο άσωτο φαγοπότι, μα γιατί απλώς και ευλόγως θεωρεί πως η όποια αντίσταση είναι πράξη υπέρ παντός άλλου μέτρου επιβαλλόμενη από λόγους αξιοπρέπειας για έναν λαό που νιώθει προδωμένος από την ηγεσία του. Δεν δέχεται τώρα ο λαός γιατροσόφια και “υψηλόφρονες” υποκριτικές κουβέντες από τους πρωταίτιους της ασθένειας, και τους μέχρι χθες πρωθιερείς του λαϊκισμού, ακόμη κι αν τα γιατροσόφια είναι ενδεδειγμένα κι έχουν και την υπογραφή των “φίλων” της αλλοδαπής – πόσο μάλλον και ιδίως αν έχουν αυτή την υπογραφή.

Η καταφασκόμενη αιτία της πτώσης μας: ο άκρατος λαϊκισμός που οδήγησε στην ιδιοτελή άλωση του κράτους και η εν συνεχεία γιγάντωση αυτού πέρα και πάνω από κάθε λογική εκτρέφοντας την φαυλότητα, αδιαφάνεια, διαφθορά και γραφειοκρατεία με θύματα την αξιοκρατία, την ανταγωνιστικότητα και το σφρίγος της οικονομίας, και μέγιστο θύμα όλων την κοινή λογική, και την αδελφή αυτής, φιλελεύθερη διανόηση, που ως κοινή γυνή διαπομπεύθηκε στα πεζοδρόμεια και τα κανάλλια από τους ιεράρχες της παρακμής του βολέμματος και του σκοταδισμού που εξέφρασαν το παλιό κατεστημένο που τώρα πνέει τα λοίσθια.

Η δε ομοίως καταφασκόμενη απάντηση και λύτρωση, συνίσταται πλέον σε υπερήμερη αυτογνωσία, επείγουσες και ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις και αναγκαίες θυσίες σκληρές από όλους με αποφασιστική αντίσταση στις δυνάμεις του λαϊκισμού με στόχο τη μείωση του πλαδαρού και φαύλου κράτους, με αιματηρές οικονομίες, μείωση της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς, άνοιγμα των αγορών για προσέλκυση επενδύσεων και επί μακρού χρόνου πραγμάτωσης δημοσιονομικών πλεονασμάτων, όχι για να ξαναβγούμε στις χρηματαγορές να ξαναδανειστούμε από την αρχή, αλλά για να ξεχρεώσουμε μια για πάντα. Οι μεγάλες μεταρρυθμιστικές συμμαχίες που θα χρειαστούν για να εφαρμόσουν τέτοια μεγαλεπίβολα και φιλόδοξα σχέδια θα προέλθουν αναπότρεπτα από την ανασύνθεση και αναδιάταξη του πολιτικού προσωπικού, υπάρχει δε άλλωστε και ανάγκη θεσμικής ανασύνταξης με έγκριση από το λαό νέου συντάγματος, φιλελεύθερου και ριζοσπαστικά προοδευτικού, που θα σηματοδοτήσει και τη νέα εποχή. Αλλά για τις λύσεις αρχίζει να διαμορφώνεται συναντίληψη τουλάχιστο στα πιο φωτισμένα, εξωστρεφή και ανατρεπτικά στρώματα της κοινωνίας μας, ώστε δε χρειάζεται εγώ εδώ να προσποιηθώ ότι κομίζω γλαύκα ες Αθήνας.

Σε μια δημοκρατία ο λαός είναι ελεύθερος να κάμει τις επιλογές του, όμως δεν είναι ποτέ ελεύθερος από αυτές τις επιλογές και τις συνέπειες τους. Και οι λάθος επιλογές, οι λαϊκίστικες επιλογές, οι άστοχοι λεονταρισμοί και άκαιρες “Σικελικές εκστρατείες” έχουν βαρύ τίμημα. Οι δημοκρατίες απαρτίζονται από ανθρώπους, κι ενώ είναι ταγμένες για μεγαλείο, ενέχουν όμως και την τραγικά ανθρώπινη ικανότητα του λάθους και της πτώσης. Τεκμήριο αδιάσειστο της δικής μας τέτοιας ικανότητας και η παρούσα κρίση. Αλίμονο, στις δημοκρατίες, πίσω από έναν Περικλή του μέτρου, καιροφυλακτεί πάντα ένας αστραφτερός αλλ’ επικίνδυνος λαοπλάνος Αλκβιάδης έτοιμος να ρίξει τη χώρα στον όλεθρο.

Ας μη γελιόμαστε. Ίση ευθύνη έχουν οι φαύλοι που ενεργά μας κατακρήμνησαν όσο και όλοι εμείς οι άλλοι, οι δήθεν “ακέραιοι” που παθητικά ανεχτήκαμε τους μεν απόσχοντας συνειδητά για να μη “μαγαρίσουμε”. Αλλά σήμερα ο μεγαλύτερος εχθρός της Ελλάδας δεν είναι ο Έλληνας της Διαφθοράς, αλλά ο Έλληνας της Αδιαφορίας. Η επερχόμενη αναδιάταξη του πολιτικού συστήματος τότε μόνο θα φέρει αποτέλεσμα αν όλοι εμείς της σιωπηλής πλειοψηφίας αποφασίσουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε πλέον δια της αποχής μας στην μιαρή μειοψηφία της διαφθοράς να συνεχίσει να μας διαφεντεύει και να δυσφημεί τη χώρα και το λαό της στο όνομα μας.

Σε τούτο λοιπόν το κρίσιμο σταυροδρόμι, άλλοι ευλόγως θα μιλήσουν για το πολιτικό ή το οικονομικό διακύβευμα: μεταρρυθμίσεις ή λαϊκισμός. Πρόοδος και αλλαγή ή πτώση και παρακμή. Όμως, ποιός θα αντιλέξει ότι ενώ τούτα τα πολιτικά διλήμματα έχουν πράγματι πρακτικό ενδιαφέρον, όμως το μέγιστο και πλέον κρίσιμο, γύρω από το οποίο θα αναδιαταχθούν οι πολιτικές δυνάμεις, και θα συνεπαρθούν ψυχές σε λαϊκούς αγώνες νέους είναι το ηθικό διακύβευμα για τη χώρα και το λαό μας: θα βρούμε το ψυχικό σθένος να διαλέξουμε εμείς μόνοι μας, κυρίαρχα και χωρίς ετεροκαθορισμούς ή επαιτίες το μακρύ και δύσκολο ανηφορικό δρόμο της αρετής, ή θα κατρακυλίσουμε το δρόμο της μέχρι τούδε άφευκτης παρακμής μας; Θα βρούμε την πίστη και την ψυχοδύναμη να ματώσουμε τις σάρκες μας και να πάρουμε τη μεγάλη απόφαση της πλήρους και ολοσχερούς, μέχρι το τελευταίο σεντ αποπληρωμής του χρέους ή θα φλερτάρουμε με την ιδέα ότι αυτό είναι τάχα μη διαχειρίσιμο σε μια βαυκαλιστική αναζήτηση εύκολων, πλην ανέντιμων και αναξιοπρεπών λύσεων, συνέχεια μιας ανατολίτικης παράδοσης, που δεν αρμόζει στο λαό και την ιστορία μας, που θέλει την πολιτική ζήτημα μπαμπεσιάς, όχι μπέσας; Θα βρούμε τη δύναμη να αφουγκραστούμε στα ενδόψυχα μας τις κραυγές των προγόνων που σηκώνουνται αυστηροί, αγέροχοι, απηνείς από το χώμα και μας ταυροκοιτάζουν, αυτοί που στο δικό τους καιρό, τη δική τους μέρα, στο δικό τους προσκλητήριο απάντησαν, που αρίστεψαν, που μάτωσαν και έδωσαν το παν στα πεδία των μαχών, των επιστημών, των τεχνών για να καυχόνται ότι “την αρχή ελευθέραν δι’ αρετήν παρέδοσαν και ... επαύξησαν και την πόλιν τοις πάσι παρεσκεύασαν και ες πόλεμον και ες ειρήνην αυταρκεστάτην”;

Θα δείξουμε προς εαυτούς και προς άλλους πως από ίδια είμαστε στόφα, ότι εκείνων γνήσια είμαστε τέκνα, ότι δικαίως καλούμαστε Ελλήνων Έλληνες, ότι άξιοι είμαστε και της κληρονομιάς και του ονόματος, και της περί αυτού ευθύνης, ότι έχουμε το όντι όντως φιλότιμο; Θα κερδίσουμε και μεις για τον εαυτό μας και για τη γενιά μας το ιερό δικαίωμα μιας παρόμοιας καυχησιάς όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου να ατενίζουμε στο μέλλον στη δύση της ζωής μας τις παρελθούσες πράξεις μας και τα συλλογικά μας κατορθώματα; Θα μπορέσουμε να κερδίσουμε το στοίχημα για την εθνική ανασύνταξη στο παρά πέντε με συλλογική και ατομική αυταπάρνηση; Ή μήπως τόσο μας έχει φθείρει κι αλώσει ο καταναλωτισμός ετούτου του αιώνα, ώστε λίγες μόνο δεκαετίες ευμάρειας να χουν ακυρώσει και σακατέψει χιλιετίες εγκαρτέρισης, μέτρου και μεγαλείου; Θα διαλέξουμε τον κακοτράχαλο δρόμο της αρετής προκειμένου να επανακτίσουμε και οχυρώσουμε με το κεφάλι ψηλά και περήφανα την ισότιμη θέση μας στην Ευρωπαϊκή οικογένεια ως μεγάλοι απόγονοι μεγάλων προγόνων, ή θα παρασυρθούμε από τις σειρήνες του πατριδοκάπηλου λαϊκισμού, που φτηνά κι ανέξοδα πουλάει τάχατες το “ΟΧΙ” στους “κακούς ξένους”, παίζοντας με τα σπίρτα στα λαγνοπάζαρα του πολιτικού οργουελισμού, διακινδυνεύοντας ιδιοτελώς τον εθνικό διασυρμό και την οριστική αποπομπή;

Ο κόσμος στις πλατείες δεν ψάχνει πώς να αποφύγει τις θυσίες, μα πώς να επανεύρει την έμπνευση, την αυτοπεποίθηση, τον λόγο να τις επωμισθεί. Δεν ψάχνει ως στρουθοκάμηλος κιοτής την εύκολη αλλ’ ανέντιμη διαφυγή, μα λαχταρά για το αυθεντικό, γνήσιο, ακέραιο προσκλητήριο στα όπλα. Διψά για θυσίες – δεν τις φοβάται. Προσμένει το κέλευσμα των καιρών. Είναι έτοιμος για τη φωτιά – φλέγεται η ψυχή, βράζει το αίμα! Ψάχνει ηγεσία, ψάχνει και η γενιά μας το δικό της όραμα, παρελπίδα τολμά να ελπίζει, ψάχνει τη δική της στιγμή, για μια στάλλα αξιοπρέπεια για λίγο άρωμα υπέρβασης και μεγαλείου, για να βάλει το δικό της στίγμα και να δικαιώσει το άλλως πως μάταιο πέρασμα της από τούτη τη ζωή.

Όλοι σήμερα, είτε σε πλατείες, σε πεζοδρόμια, σε αμφιθέατρα, είτε σε χώρους δουλειάς, ή στην αλλοδαπή, 100 χρόνια από την έλευση του Βενιζέλου που σηματοδότησε το πέρας μιας άλλης ήττας και παρακμής και την απαρχή μιας νέας εποποιίας, βρισκόμαστε σε απεγνωσμένη αναζήτηση μιας νέας μεγάλης ιδέας. Λαχταρούμε να επαναδιατυπώσουμε το ηρωϊκό ιδεώδες σε ένα αντροκάλεσμα με την ιστορία και τη συνείδηση μας. Κι αφού ένα γύρω στο πρώτο ψαχούλευμα απογοητευτήκαμε από τους δίπλα κι απ’ τους πέρα, αφού όλοι μας βγήκαν σκάρτοι και κάλπικοι, τώρα όλοι ψάχνουμε τον ήρωα “που θα σώσει τη μέρα” εκεί, που από μιας αρχής έπρεπε να τον είχαμε ζητήσει, μέσα μας, στα ενδόμυχα της ψυχής μας, έκαστος σαλπιχτής κι οπλίτης μαζί της ιστορίας. Η νέα μεγάλη ιδέα δεν μπορεί να είναι άλλη από την ιδέα του ουμανισμού, και του διαφωτισμού (που μένει ημιτελές, αν και εν πολλοίς αυτόχθονο, όνειρο στη χώρα μας), τις ιδέες των κλασσικών ιδανικών, της αξιοπρέπειας του ατόμου, που συνταυτίζεται με την εθνική αξιοπρέπεια, με τρεις λέξεις ο ηρωισμός της ατομικής ευθύνης, που τόσο αυστηρά, τόσο λιτά και ασυμβίβαστα διατύπωσε ο Καζαντζάκης:

"Ν αγαπάς την ευθύνη! Να λες, εγώ μονάχος μου μπορώ να σώσω τον κόσμο, αν δε σωθεί θα φταίω εγώ..."

Ας είναι τούτες οι λέξεις ο πρόλογος της νέας μας σελίδας. Κι ας γίνουν αυτές η νέα διαχωριστική ιδεολογική γραμμή, το νέο μετερίζι για τους νέους λαϊκούς αγώνες που έρχονται, η νέα σημαία γύρω από την οποία θα κινηθούν και θα στρατευτούν σε μια ευρεία μεταρρυθμιστική συμμαχία οι σιωπηλοί Συνειδητοποιημένοι: αν γίνεται μαζί με τους φωνασκούντες “Αγανακτισμένους”, αν χρειάζεται απέναντι.