Το Ευρωπαϊκό Όραμα στο Στόχαστρο του Λαϊκισμού

(Ευρώπη Αλληλεγγύης ή Άμιλλας;)

Καταραμένη Ελληνική εφεύρεση η ιδέα του αποδιοπομπαίου τράγου. Αντί να αναλογιζόμαστε με παρρησία την ατομική μας ευθύνη, δείχνουμε το δάχτυλο προς κάθε άλλη κατεύθυνση. Έτσι ποτέ δεν αλλάζουμε, μα το χειρότερο είναι ότι με ανεύθυνους και ανέξοδους λαϊκισμούς και χυδαίες θεωρίες συνομωσίας, που τόσο μοιάζει να τέρπουν την αυτοκαταστροφική μας μανία αδικούμε τους ίδιους τους εαυτούς μας. Με τρόμο διαπιστώνω ότι
παγιώνεται σταδιακά ένα κλίμα ευρωσκεπτικισμού στα λαϊκά στρώματα. Και με γεμίζει αγωνία για το μέλλον αυτού του τόπου το γεγονός ότι η “υπεύθυνη ηγεσία” σιωπά, αυτοκαταργείται, δεν τολμά να προτάξει τα στήθη της απέναντι σ’ αυτόν τον υφέρποντα λαϊκισμό και αφήνει τα Ευρωπαϊκά μας ιδεώδη ανυπεράσπιστα και αθωράκιστα, βορά της δημαγωγίας.

Έχω ακούσει τα πιο απίθανα πράγματα: πως τάχα η Ευρώπη σκόπιμα μας ανάγκασε να δανειστούμε τόσα πολλά για να χρεοκοπήσουμε και να χάσουμε την ανεξαρτησία μας – πως τάχα η Ευρώπη απλά διασώζει τις δικές της τράπεζες και δεν ενδιαφέρεται για τα βάσανα του λαού μας – πως τάχα η Ευρώπη καραδοκεί να αρπάξει όλα τα φιλέτα μέσω των αποκρατικοποιήσεων, κι ότι σκόπιμα προξένησε την κρίση για να μας οδηγήσει στο ξεπούλημα. Και μέσα από αυτό το κλίμα αρχίζει να αναδύεται ένας ευρύτερος αντιευρωπαϊσμός. Αυτό βολεύει δυστυχώς την παρηκμασμένη ηγεσία μας, η οποία βαρυνόμενη με την ιστορική ευθύνη της παρούσης κατάρρευσης επιδιώκει με κάθε μέσο να εξοστρακίζει τις προς αυτήν κατηγορίες. Οι πολιτικοί μας ήξεραν πάντα πώς να ιδιοποιούνται τις δάφνες των Ευρωπαϊκών επιτυχιών και να φορτώνουν τις δικές τους αποτυχίες στην Ευρώπη. Όμως φτάνει πια.

Το πεπρωμένο της χώρας δεν είναι απλά ευρωπαϊκό. Η Ελλάς δεν είναι απλά ευρωπαϊκή: πολύ περισσότερο, η Ελλάς είναι Ευρώπη. Η μεν προϋποθέτει την άλλη και ενυπάρχει μέσα στην άλλη. Δεν νοείται Ευρώπη χωρίς την κοιτίδα του πολιτισμού της, χωρίς τη χώρα που της χάρισε όχι απλά τα ανθρωπιστικά ιδανικά της, αλλά και το ίδιο της το όνομα. Κι ούτε πολύ περισσότερο νοείται Ελλάδα χωρίς την Ευρώπη.

Αλλά εξ αιτίας της κρίσης έχομε υπονομεύσει τη σχέση ισοτιμίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης κι έχομε καταρρακώσει την εθνική μας αξιοπρέπεια. Όμως έτσι είναι αδύνατη η υγιής και ισότιμη συμμετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Ομιλούμε πολύ για την περίφημη “ευρωπαϊκή αλληλεγγύη”. Όμως αυτό εκλαμβάνεται έξω ως μια ξεδιάντροπη επαιτεία. Εμείς και οι ένοχες ηγεσίες μας υπαιτίως φέραμε τη χώρα στο χείλος του γκρεμού και εκθέσαμε τον τόπο στην ντροπή της χρεοκοπίας ξοδεύοντας επί δεκαετίες παραπάνω από όσα εισπράταμε και διαβρώνοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας με αυξήσεις μισθών και άλλες ρυθμίσεις ενάντια στην παραγωγικότητα. Κανείς δε μας φταίει γι’ αυτό. Με τί πρόσωπο τώρα μιλούμε για αλληλεγγύη, όταν εμείς δεν σεβαστήκαμε τους κανόνες που είχαμε συνυπογράψει, ιδία το σύμφωνο σταθερότητας; Με τί θράσσος πηγαίνουμε τώρα στις Βρυξέλλες επαίτες με την ουρά στα σκέλια και εκλιπαρούμε για εξαιρέσεις; Δεν είχαμε μήπως συνυπογράψει τον όρο “μή διάσωσης” (no bail out); Γιατί τώρα ενάντια στα συμφωνηθέντα με μύριες επικύψεις ζητούμε την επιείκια και την εξαιρετική μεταχείριση;

Είναι όνειδος η εικόνα Έλληνα πρωθυπουργού και Έλληνα υπουργού οικονομικών να περιφέρονται ως κοινοί επαίτες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και ακόμη να δίδουν συνεντεύξεις με λόγια ατελείωτα (“έπεα πτερόεντα”, όπως θα ‘λεγε κι ο Ποιητής) προσπαθώντας να πείσουν (τη στιγμή που μόνο τα έργα πείθουν) πως τούτη τη φορά δεν θα ξαναατακτήσουν, πως θα κάμουν το σωστό, δίνοντας την εικόνα μιας χώρας που όχι απλά βαρύνεται με την ενοχή της πτώσης, αλλά και που στερείται της στοιχειώδους αξιοπρέπειας να επωμιστεί τώρα αγόγγυστα και στωϊκά τις συνέπειες αυτής της πτώσης. Η πτώση όμως είναι πλέον γεγονός, και σημασία δεν έχει πια η επικοινωνιακή της διαχείριση, αλλά η Ανάταξη που πρέπει να δρομολογηθεί μετά την πτώση. Ας αφήσουμε λοιπόν τα λόγια που αφορούν την μεν και να ριχτούμε με ζήλο στα έργα που απαιτεί η δε.

Πρωτεύον έργο, ως προαπαιτούμενο της επιδιωκόμενης Ανάταξης, είναι η επαναδιατύπωση του Ευρωπαϊκού ιδεώδους και η επαναχάραξη των θεμελιωδών αξόνων επάνω στους οποίους θα πρέπει να στηριχθεί η Ελλάς τον 21^ο αιώνα. Ως Ευρωπαίοι πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα, τί είδους Ευρώπη θέλουμε. μια Ευρώπη σωσίβιο, που θα μας ξελασπώνει κάθε φορά που στραβοπατούμε; μια Ευρώπη πατερναλιστική που θα μας χαρτζιλικώνει ες αεί σα μικρά παιδάκια; μια Ευρώπη που θα μας πειθαναγκάζει κάθε φορά να κάνουμε το “σωστό” και θα μας λέει συνέχεια τί να κάνουμε; μια Ευρώπη “αλληλεγγύης” κάθε φορά που τα κάνουμε θάλασσα, ώστε να μπορούμε να συνεχίσουμε ατιμώρητοι να τα κάνουμε θάλασσα; μια Ευρώπη μεταφοράς πόρων από τους πλούσιους στους φτωχούς, ώστε οι φτωχοί να επαναπαύονται και οι πλούσιοι να αγανακτούν;

Εγώ πιστεύω ότι δεν πρέπει να θέμε τίποτε απ’ όλα αυτά, τα οποία δεν ταιριάζουν στην αξιοπρέπεια του έθνους μας, αλλά και προπαντός δεν υπηρετούν τους μύχιους εθνικούς πόθους για Ανάταξη. Τουναντίον οφείλουμε να προτάξουμε το όραμα μιας ώριμης Ελλάδας που “μπορεί” σε μια Ευρώπη που “θέλει”. Πρέπει να συνδράμουμε στην οικοδόμηση μιας Ευρώπης αξιόπιστης, ισχυρής, ανταγωνιστικής, βασισμένης σε πανανθρώπινα ιδεώδη και με στόχευση στην επίλυση πανανθρώπινων και παγκόσμιων προβλημάτων. Μια τέτοια ισχυρή Ευρώπη δεν μπορεί να έχει αδύναμους κρίκους, θύλακες ανευθυνότητας και παρασιτισμού, όπως τέτοιος θύλακας έχει καταντήσει να θεωρείται η χώρα μας. Αλλάζοντας την Ελλάδα θα αλλάξουμε και την Ευρώπη. Αντίθετα, αρνούμενοι να αλλάξουμε τη χώρα μας, υπονομεύουμε το υπέρτερο Ευρωπαϊκό όραμα για το μέλλον της ηπείρου μας και της ανθρωπότητας συνολικά.

Αντί να εξοβελίσουμε την Ελλάδα από την Ευρώπη, ας εξοβελίσουμε από τη χώρα μας τις αμαρτίες που μας οδήγησαν στην παρούσα πτώση και ας αγωνιστούμε για την εθνική Ανάταξη που θα μας επιτρέψει να επιστρέψουμε στην καρδιά της Ευρωπαϊκής πρωτοπορείας. Ας θέσουμε πρώτοι εμείς τέρμα στην κακοποίηση της έννοιας της αλληλεγγύης, και ας προτάξουμε αντιθέτως το όραμα της ευγενούς άμιλλας. Άλλωστε, κατά το αρχαίο ρητό, “ένθα γαρ άμιλλα, ενταύθα και νίκη εστίν” (όπου υπάρχει άμιλλα, εκεί υπάρχει και νίκη).

Οι τρέχουσες δύσκολες διαβουλεύσεις στην Ευρώπη αυτό το δίλημμα έχουν επίκεντρο. Οι πλούσιοι (Γερμανοί και άλλοι) προτάσουν την άμιλλα και αρνούνται ένα μέλλον όπου ο παρασιτικός Νότος θα διαβιεί σε βάρος του δυναμικού Βορά. Οι δε αδύναμοι κρίκοι του Νότου στερούμενοι πίστη στις δυνάμεις τους προτάσουν την ιδέα της υποτιθέμενης ευρωπαϊκής οικονομικής “αλληλεγγύης”, που τελικά αποσκοπεί απλώς να στέλνει μονίμως το λογαριασμό για το πάρτι και τα σπασμένα στους βόριους (έχοντες) γείτονες μας, λειτουργώντας ως μόνιμο σωσίβιο. Για παράδειγμα, το προτεινόμενο ευρωομόλογο είναι ένα σαφές όχημα αλληλεγγύης (και ως τέτοιο θα είναι πολύ αποτελεσματικό) αλλά κατ΄ ουσίαν αντιστρατεύεται την αρχή της άμιλλας. Το σύμφωνο σταθερότητας αντίθετα (ως θεμέλιο του κοινού νομίσματος) και ιδιαίτερα ο όρος περί μή διάσωσης ήταν η λυδία λίθος της άμιλλας έναντι της αλληλεγγύης. Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στους κόλπους της Ένωσης, πάνω σε τούτο το ζήτημα παραλύει την λήψη αποφάσεων. Διότι απλούστατα οι λύσεις που προτείνονται από τα δύο στρατόπεδα είναι στη φιλοσοφία τους διαμετρικά αντίθετες και γι’ αυτό αμοιβαία μή αποδεκτές.

Για να ανταπεξέλθει στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας η Ευρώπη (ιδία τον ανταγωνισμό από τις αναδυόμενες οικονομίες της Ανατολής και την μακροοικονομική αστάθεια των ΗΠΑ) θα πρέπει να συντονίσει τις δράσεις της περισσότερο και να εμβαθύνει την Ένωση. Το ημιτελές του πράγματος μέχρι στιγμής αναδεικνύεται ως η καρδιά του προβλήματος. Η έλλειψη οικονομικού συντονισμού υπονόμευσε τα οφέλη από το νομισματικό συντονισμό και επέτρεψε σε ανεύθυνες κυβερνήσεις του Νότου να σωρεύσουν χρέη αντί να ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών τους. Τώρα είναι η στιγμή για να κάνουμε επιτέλους πραγματικότητα το όνειρο δεκαετιών προχωρώντας στην ομοσπονδιοποίηση της ηπείρου μας, η οποία μόνη μπορεί να δώσει αληθινό περιεχόμενο στην Ένωση αποτελώντας εφαλτήριο για ένα νέο άλμα της Ευρώπης που θα την καταστήσει παγκόσμιο πρωταγωνιστή στο νέο αιώνα που διανύουμε.

Όμως αν μετατρέψουμε την Ευρωζώνη σε transfer union (ένωση μεταφοράς πόρων) το όλο εγχείρημα θα καταρρεύσει. Ας αναγνωρίσουμε επιτέλους ότι επί της αρχής η Γερμανία έχει εν μέρει τουλάχιστο δίκιο σε τούτο το θέμα. Τέτοια κάλπικη αλληλεγγύη δεν τη θέμε ούτε εμείς. Επιτέλους, είμαστε περήφανος λαός, και δε θέμε την ελεημοσύνη κανενός. Δεν επιτρέπεται εμείς να ζούμε σε βάρος άλλων, αλλά επιβάλλεται με το σπαθί μας να κερδίζουμε τη θέση μας κάτω από τον ήλιο. Δεν μπορούμε να επαναπαυόμαστε με “σωσίβια” που υπνωτίζουν τις δημιουργικές μας δυνάμεις. Πρέπει να πέσουμε στα βαθιά και να κολυμπήσουμε. Άρα το ομόσπονδο μοντέλο που οραματιζόμαστε δεν θα πρέπει να είναι ένα μοντέλο αναδιανεμητικό, ούτε μοντέλο παρασιτισμού. Θα πρέπει να προάγει τον εσωτερικό ανταγωνισμό, την ευγενή άμιλλα, ανοίγοντας ένα ισοδύναμο και ελεύθερο πεδίο δράσης στις δημιουργικές δυνάμεις απανταχού της Ευρώπης. Ας χαράξουμε αυτό τον “άλλο” δρόμο. Το δρόμο της δημιουργίας. Της ευκαιρίας. Της επιχειρηματικότητας. Της καινοτομίας. Το δρόμο που θα κάνει συνολικά την Ευρώπη πιο ανταγωνιστική, πιο δυναμική και ικανή να ανταπεξέλθει στο διεθνή ανταγωνισμό.

Αλλάζοντας το μοντέλο στην χώρα μας, όχι απλά θα διασφαλίσουμε την Ανάταξη (για την οποία έχω γράψει αλλού – Πατρίς 9/7/2011) αλλά θα επιτρέψουμε να αναδειχθούν οι μεγάλες ευκαιρίες για την ήπειρο μας. Αντί για μεταφορά πόρων από το Βορά προς το Νότο, που απλά τροφοδοτούν την διαφθορά, πρέπει να μιλήσουμε για μεταφορά τεχνογνωσίας με επιχειρηματικές συνεργασίες βάθους και ουσίας. Για μεταφορά παραγωγικών δράσεων από το Βορά προς το Νότο. Όχι απλά με επενδύσεις στις υποδομές (όπως γινόταν ως τώρα), αλλά με συνεργασίες στον ιδιωτικό τομέα, στην παραγωγή. Φυσικά για να γίνει αυτό πρέπει να κάνουμε το Νότο (και ιδιαίτερα τη χώρα μας) θελκτική για τέτοιες επενδύσεις. Με αυτό τον τρόπο θα ωφεληθεί και ο Βοράς και ο Νότος και σε ορίζοντα λίγων δεκαετιών θα υπάρξει ουσιαστική ομοιογενοποίηση των οικονομιών και του βιοτικού μας επιπέδου. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για την Ευρώπη και την Ελλάδα τις προσεχείς δεκαετίες. Σε μια τέτοια Ευρώπη έχει βεβαίως ρόλο και η γνήσια αλληλεγγύη, των κέντρων προς τις περιφέρειες, και όλων των κρατών μελών μεταξύ τους έναντι εξωτερικών κινδύνων.

Η Ένωση είναι πολύ περισσότερο από μια απλή εμπορική συνεργασία. Το όραμα που υπηρετεί πιστά από συστάσεως της για ειρήνη και προκοπή των λαών της υπερβαίνει κατά πολύ το άθροισμα των επιμέρους εθνικισμών που την συναπαρτίζουν. Τίποτε από όσα θεαματικά επιτεύγματα έχει να επιδείξει η Ένωση (στον τομέα του ελεύθερου εμπορίου, της προστασίας του καταναλωτή, του ανταγωνισμού, της πνευματικής ιδιοκτησίας και καινοτομίας, της προστασίας των προσωπικών δεδομένων κλπ) δεν θα μπορούσαμε μόνοι μας να κατορθώσουμε. Ο συντονισμός των κρατών-μελλών σε όλους αυτούς τους τομείς διευκολύνει αφάνταστα τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να κινηθούν σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Ανοίγει έτσι ο δρόμος και για τις δυναμικές εξωστρεφείς ελληνικές επιχειρήσεις να βγούν στην Ευρώπη και να προκόψουν. Τα παγκόσμια προβλήματα της εποχής μας μόνο σε διακρατικό, διεθνές επίπεδο μπορεί να επιλυθούν. Η ύπαρξη και ισχύς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διεθνή αρρένα διευκολύνει αυτή τη διαδικασία και στέκει σα φάρος Αλεξανδρινός ελπίδας και αισιοδοξίας για το μέλλον του πλανήτη μας.

Δεν είναι δουλειά της Ελληνικής ηγεσίας να προβάλλει μόνο αξιώσεις και επαιτείες στις Βρυξέλλες. Και δικό μας τέκνο είναι η Ένωση. Αν δεν την προστατέψουμε εμείς, ποιός θα το κάνει; Έχουμε ευθύνες έναντι της Ευρώπης. Ας συνοραματιστούμε και ας συνοικοδομήσουμε το μέλλον της ηπείρου μας και των παιδιών μας. Ας μην αφήνουμε τα πιο όμορφα και τα πιο ιερά όνειρα του καιρού μας να τα πετούν οι ανεύθυνοι λαϊκιστές στο βούρκο της δημαγωγίας. Ας υψώσουμε μαζί ένας τείχος ευθύνης και ας εφορμήσουμε προς το μέλλον ως περήφανοι και αυθεντικοί Ευρωπαίοι. Και μέσα σε τούτη την Ένωση των ονείρων μας, της άμιλλας και της αριστείας, ας διδάξουμε στους Ευρωπαίους αδερφούς μας όχι με λόγια αλλά με έργα την αθάνατη ρήση του Ομήρου:

αἰὲν ἀριστεύειν καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων,

μηδὲ γένος πατέρων αἰσχυνέμεν, οἳ μέγ᾽ ἄριστοι ἐγένοντο