Η μάχη των ιδεών και το περί τούτων έλλειμμα

Στις κάλπες κρίνονται πολιτικές και πολιτικοί, όμως στο αμώνι της ζωής καθημερινά και αδιάλειπτα συγκρούονται και σφυρηλατούνται ιδέες, που περισσότερο και πέρα από την όποια εκλογή προσώπων κρίνουν την προκοπή μας και τις συλλογικές μας προοπτικές.
Δεν αναφέρομαι στις συγκροτημένες ιδεολογίες και τους –ισμούς, που συνοδεύουν κομματικά μανιφέστα, αλλά σε βαθύτερες ιδέες ριζωμένες υποσυνείδητα κάτω από το πετσί μας (ως ιδεολογικό DNA) που κατά κάποιο τρόπο προκαθορίζουν την προδιάθεση μας προς τα πράγματα σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο, και που επιτρέπουν σε κάποιους λαούς να ηγεμονεύουν ενώ οδηγούν άλλους λαούς στην παρακμή. Αφήνοντας λοιπόν το ελάχιστα ικανοποιητικό διανοητικά και άπειρα πεπερασμένο “μη χείρον” ψευδοδίλημμα της πολιτικής αρρένας, ελπίζω να αναζητήσω το “βέλτιστο” σε τούτες τις ιδέες που νομίζω πως προσδιορίζουν το άλλο μείζον έλλειμμα που έχει διαχρονικά γονατίσει τον Ελληνισμό: το έλλειμμα των ιδεών, που προσδιορίζει και το αληθινό πεδίο της πραγματικής μάχης που θα κρίνει τη μοίρα του τόπου: της μάχης των ιδεών:

Ατομισμός: Το Εγώ του Έλληνα δεν μπαίνει απλώς πριν το Εμείς αλλά υπάρχει χωρίς αυτό. Η αδυναμία αναγνώρισης ορίων στην ιδιοτέλεια στερεί τον Έλληνα από την αναγκαία αυτοπειθαρχία που είναι προϋπόθεση της συλλογικής οργάνωσης. Η δε απουσία αποτελεσματικής συλλογικής οργάνωσης καταδικάζει το άτομο σε διαρκή σύγκρουση, αλληλοϋπονόμευση και άρα αυτοϋπονόμευση. Η κοινωνία είναι πεδίο σύγκρουσης και βαρβαρισμού. Πεδίο επιβολής και διαγκωνισμού, όχι πεδίο καταξίωσης του ατόμου και αξιοπρεπούς ένταξης σε δομές ασφάλειας, αλληλεγγύης και τάξης. Ο Λεβιάθαν δεν υπάρχει ούτε υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα. Δεν πετύχαμε ακόμη την ειρηνοποίηση της κοινωνίας μας, η οποία παραμένει κατακερματισμένη, θεσμικά ασύντακτη, προνεωτερική. Δεν μπορούμε να σταθούμε σε μια ουρά γιατί ο ατομισμός ακυρώνει την ελάχιστη αυτοπειθαρχία που το στήσιμο στην ουρά προϋποθέτει. Ο αναγκαίος σεβασμός στην αρχή της χρονικής προτεραιότητας, που ωφελεί το άτομο και ισχυροποιεί το σύνολο, στη χώρα μας παρερμηνεύεται ως αδυναμία και ως ανόητη παραχώρηση στον προπορευόμενο, στον οποίο δεν αναγνωρίζουμε κανένα δικαίωμα. Ο ατομισμός αρνείται δικαιώματα στους άλλους και αγνοεί υποχρεώσεις για τον εαυτό μας, υποκαθιστώντας τα με συμφέροντα, καχυποψίες και σχέσεις υποτέλειας ή προστασίας. Ο ατομισμός καταπνίγει την δημιουργικότητα του ατόμου καθιστώντας το κοινωνικό πλαίσιο απαγορευτικό, αφού αποκλείει το ομαδικό πνεύμα, τη συντροφικότητα και το συντονισμό, υπονομεύοντας μάλιστα και τον υγιή ανταγωνισμό και την άμιλλα, που προϋποθέτει κανόνες, τους οποίους ο ατομισμός αρνείται. Ο ατομισμός οδηγεί σε θανατηφόρους τροχαίους διαγκωνισμούς, σε άναρχη δόμηση, σε διαφθορά στη δημόσια διοίκηση, σε ευρεία φοροδιαφυγή, σε ευνοικρατία και αναξιοκρατία, που αθροιστικά τώρα οδηγούν στη δραχμή και την παρακμή.

Υπεροψία: συνέπεια του ατομισμού και της αδυναμίας κοινωνικής ένταξης είναι η έλλειψη αυτοπεποίθησης που προϋποθέτει βεβαίως αυτογνωσία. Το υπερμέγεθες Εγώ παραμορφώνει την γνώση του εαυτού, και η ανύπαρκτη αυτοπεποίθηση παραχωρεί τη θέση στο κακό της υποκατάστατο, την υπεροψία και την αλλαζονία. Η πατροπαράδοτη αλλά αφόρητα ρηχή υπεροψία μας, νομίζω είναι πράγματι συνέπεια του ατομισμού μας και του κατακερματισμού της κοινωνίας μας, και λιγότερο απότοκος της υποτιθέμενης αρχαιολατρείας μας. Η υπεροψία μας κάνει κακούς διαπραγματευτές στην καθημερινή μας ζωή, μας οδηγεί σε λάθος εκτίμηση της κατάστασης, ή σε λάθος ανάγνωση της σχέσης μας με τα πράγματα. Μας οδηγεί στην επιλογή λάθος φίλων και στη δημιουργία αχρείαστων εχθρών αλλά και στην απώλεια συμμαχιών σε προσωπικό, ή και εθνικό επίπεδο.

 Ανορθολογισμός: η υπεροψία οδηγεί σε τύφλωση. Το πάσχων Εγώ διαβρωμένο από τον άρρωστο ατομισμό, εξαιτίας της στέρησης επαφής με την πραγματικότητα (που μπορεί να διασφαλίσει μόνο η υγιής κοινωνική ένταξη) κατασκευάζει μύθους, που εξάρουν τις νομιζόμενες αρετές του Εγώ, δικαιολογούν την άμετρη ιδιοτέλεια, θρέφουν και τρέφονται από την υπεροψία. Ο ανορθολογισμός μας οδηγεί σε λάθος ερμηνείες. Σε λάθος αποφάσεις. Αποφάσεις που αντί να υπηρετούν τα αληθινά μας συμφέροντα ενισχύοντας το Εμείς, τουναντίον πλήττουν το κοινωνικό σύνολο από το οποίο νιώθουμε με τη φαντασία μας ότι απειλούμαστε, ως εξωγενές του στοιχείο, αφού ποτέ δεν παλεύουμε με την ομάδα, αλλά πάντα ενάντια σε αυτήν. Ο ανορθολογισμός είναι συνέπεια του ατομισμού και της υπεροψίας. Δεν είναι τυχαίο που ο Σωκράτης κραύγαζε για την ανάγκη αυτογνωσίας. Ως λαός δεν έχουμε κάνει σπουδαία ηθική ή ιδεολογική πρόοδο σε 2.500 χρόνια. Δυστυχώς η συνακόλουθη ιστορική υποταγή του Ελληνισμού στη μεταφυσική δεν βοήθησε όλους αυτούς τους αιώνες. Αντιθέτως οδήγησε στον οριστικό εξωστρακισμό του ορθού λόγου από την πνευματική μας υπόσταση και στην τελική ακύρωση του Διαφωτισμού, ο οποίος προσπέρασε τη χώρα μας. Ο συνδυασμός ατομισμού, υπεροψίας και ανορθολογισμού μας κάνει συχνά να νιώθουμε πιο σπουδαίοι από ότι είμαστε στην πραγματικότητα. Μας κάνει να υποτιμούμε τους κινδύνους και να θεωρούμε ότι οι άλλοι μας χρωστούν, παρά το αντίθετο. Γινόμαστε εχθρικοί προς τους φίλους ή εταίρους που θεν να μας βοηθήσουν, αφού ούτε την ανάγκη βοήθειας αναγνωρίζουμε, ούτε την ίδια τη βοήθεια επιθυμούμε ως τέτοια, ή ως συμβουλή, παρά μόνο αν πετύχουμε να αποσπάσουμε την ίδια παροχή με βία, ή πονηριά, που είναι άλλωστε τα μόνα μέσα που εμπιστευόμαστε, αφού είναι τα μόνο μέσα που αναγνωρίζει κάποιος που παραμένει αποστασιοποιημένος από το Εμείς και ακοινώνητος.

Ανυπομονησία (προβληματική σχέση με το χρόνο): Συνέπεια του ατομισμού, είναι ότι δεν μπορούμε να συλλάβουμε το Εγώ ως τμήμα αναπόσπαστο ενός μεγαλύτερου οργανισμού, ως ένα γρανάζι ενός μηχανισμού. Δεν μπορούμε έτσι να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα, και δε βρίσκουμε τη σειρά μας στο χώρο και το χρόνο. Έτσι είμαστε ανυπόμονοι χωροχρονικά. Αν προορισμός μας είναι Α, θέμε σώνει και καλά να αφιχθούμε στο Α εδώ και τώρα. Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι υπάρχει διαδρομή, μέσα από το οργανωμένο σύνολο που σε χρόνο Χ θα μας επιτρέψει να μεταβούμε στο Α. Η διαδρομή στο χώρο και το χρόνο προς ένα προορισμό μας είναι αδιόρατη. Η υπεροψία μας κάνει να πιστεύουμε πως δικαιούμαστε να είμαστε τώρα στο Α, ενώ ο ανορθολογισμός μας κάνει να νομίζουμε ότι είναι δυνατό να διακτινιστούμε πάραυτα στο Α, χωρίς να διανύσσουμε την αναγκαία διαδρομή, και χωρίς να διαπραγματευτούμε τη διάβαση με το Εμείς, με το κοινωνικό σύμπαν στο οποίο ανήκουμε. Για την όποια μας μετάβαση δεν δίδουμε λογαριασμό. Αν χρειαστεί θα διαγκωνιστούμε, θα σπρώξουμε, θα προσπεράσουμε, θα απαιτήσουμε. Η κοινωνική τάξη δεν αφορά τους κοινωνικά ασύντακτους. Η ανυπομονησία μας κάνει ανήμπορους να σχεδιάσουμε την όποια διαδρομή και ανίκανους να υλοποιήσουμε το όποιο σχέδιο. Η ανυπομονησία μας κάνει να βλέπουμε μόνο τον προορισμό, αλλά ποτέ τη διαδρομή. Και βεβαίως η ανυπομονησία οδηγεί σε παραίτηση, απογοήτευση, γρήγορη αλλαγή πορείας, σε πισωγύρισμα. Αυτό εξηγεί γιατί ως λαός μπορούμε να κάνουμε θαύματα στιγμιαία, αλλά είμαστε ανίκανοι για προσπάθεια διαρκείας. Η ανυπομονησία είναι μορφή συλλογικής αναπηρίας, παρακολούθημα της απειθαρχίας που γεννά ο ατομισμός. Στο βαθμό που η ανυπομονησία συνδυάζεται με τον ατομισμό, και τον ηδονικό ωφελιμισμό, το αποτέλεσμα είναι η απόπειρα συμπίεσης του ιστορικού χρόνου, με μετέωρα άλματα προς τη μέλλουσα ευημερία, όχι μέσω της διαδρομής (αύξησης της παραγωγικής μας βάσης) αλλά από την πίσω πόρτα του δανεισμού. Η ανυπομονησία οδηγεί στη φαυλοκρατία, στην πολιτική συναλλαγή, στο εμπόριο ελπίδας, στον υπερδανεισμό, την υπερχρέωση, τη χρεωκοπία και τη φτώχια. Και η ανυπομονησία πάλι οδηγεί στην άκαιρη χαλάρωση της προσπάθειας συμμαζέματος, και στην τελική παραίτηση, αφού είμαστε ανίκανοι για την αναγκαία προσπάθεια διαρκείας που οι περιστάσεις απαιτούν. Η ανυπομονησία φέρνει πάντα το αντίθετο αποτέλεσμα. Μας πηγαίνει πάντα πίσω, αντί για μπρός. Γι’αυτό οι αρχαίοι μας (συμπάσχοντες προφανώς) πρόγονοι έλεγαν τη σοφή ρήση “σπεύδε βραδέως”!

Στις προσεχείς εκλογές θα ήθελα να ψήφιζα τις αντίθετες ... αρετές, αφού έχω διαπιστώσει από πρώτο χέρι πόσο άλλοι λαοί προκόβουν χάρη στην ικανότητα τους να συγκροτούνται συλλογικά και να πορεύονται με μέτρο, αυτοπεποίθηση και υπομονή σε φωτινές ατραπούς που συνειδητά επιλέγουν στο χώρο και το χρόνο, ή πόσο προκόβουν ομοεθνείς μας εκτός των συνόρων, εφόσον ενταχθούν αρμονικά σε άλλα κοινωνικά σύνολα ασπαζόμενοι άλλες ιδέες άλλων λαών. Δυστυχώς όμως βλέπω πως αντιθέτως, οι άνω πατροπαράδοτες “αρετές” μας θα καθορίσουν τελικά την ψήφο των περισσοτέρων συμπολιτών μας. Δεν απελπίζομαι όμως. Οι “αρετές” που προανέφερα είναι πράγματι αρχαιόθεν παραδεδομένες. Δεν είναι τίποτε καινούργιο. Ως λαός επιβιώσαμε σε πείσμα των αδυναμιών μας. Ίσως διότι σε κάθε κρίσιμη καμπή βρισκόταν πάντα ένας Σωκράτης να μας παιδεύσει, ή ένας Περικλής να μας εμπνεύσει, ή ένας Αλέξανδρος να μας ενώσει, και ενάντια στον έμφυτο ατομισμό μας να μας δώσει ένα κοινό όραμα, ενάντια στην υπερφίαλη υπεροψία μας να μας εμφυσήσει αυθεντική αυτοπεποίθηση, ενάντια στον ανορθολογισμό μας, να μας πείσει με θερμά επιχειρήματα μάλλον παρά με ψυχρούς συναισθηματισμούς, και ενάντια στην ανυπομονησία μας να μας εμπνεύσει κουράγιο και εγκαρτέριση στους δύσκολους καιρούς. Διότι τελικά ενάντια στις συλλογικές μας αυταπάτες μας σώζουν και μας καθαγιάζουν πάντα οι αρετές λίγων μεγάλων που η ιστορία μας τόσο γενναιόδωρα πάντα μας χάριζε στις πιο κρίσιμες ώρες ως υπενθύμιση των συλλογικών μας δυνατοτήτων και ως αντιστάθμισμα των αδυναμιών. Κι αν τώρα διαπιστώνουμε ένα κενό, κι αν οι “μεγάλοι” προς στιγμήν εξέλιπαν, ας ψάξουμε για τους “μικρούς” ήρωες που θα σώσουν τον τόπο μέσα μας, στα κατάβαθα της ψυχής μας, και ας δώσουμε απέναντι στη συνείδηση μας έκαστος τη δυσκολότερη μάχη όλων, ενώπιον της κάλπης αλλά και πέρα από αυτή, εκεί που όλα κρίνονται για το μέλλον του τόπου, να δώσουμε και να κερδίσουμε τη μάχη των ιδεών. Με υπομονή, μέτρο, λογική, αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση και αλληλεγγύη.