Υπερήμερη Απελευθέρωση των Νομικών Επαγγελμάτων
Του Παναγιώτη Περυσινάκη[1] (PPerysinakis@aol.com)
Ο Έλληνας νομικός έχει τεράστιο συμφέρον από αναγκαίες κυοφορούμενες σαρωτικές αλλαγές. Όμως, απελευθέρωση από (ή ως προς) τί ακριβώς; Ιδού επιγραμματικά κάποια θέματα/παθογένειες και αντίστοιχες προκλήσεις:
Αδιαφάνεια - Κορεσμός.
Η αδιαφάνεια ως προς το επίπεδο απασχόλησης και η κρυπτοανεργία οδηγούν σε στρέβλωση των αποφάσεων επαγγελματικού προσανατολισμού και σε αδικαιολόγητη κοσμοσυρροή στις νομικές σχολές. Έχουμε περισσότερους δικηγόρους ανά κάτοικο σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες[2], παρά τη συγκριτική οικονομική μας υστέρηση. Στον αντίποδα, στην πιο ανεπτυγμένη Βρετανική αγορά (και αλλού) δημοσιεύονται αναλυτικά στοιχεία για το τζίρο, τις αμοιβές τις προσλήψεις και απολύσεις από κάθε δικηγορική εταιρεία.
Κατακερματισμός
Το μοντέλο οργάνωσης σε επίπεδο Πρωτοδικείου είναι ανορθολογικό, και στερεί τον κλάδο από τις αναγκαίες επενδύσεις σε τεχνολογία και προσωπικό σε κεντρικό επίπεδο, με ανάλωση πόρων σε πολλά μικρά τοπικά σχήματα. Ο τοπικιστικός προστατευτισμός περιορίζει την κινητικότητα, ενώ κάνει τον ανταγωνισμό με την διεθνή νομική αγορά σχεδόν αδύνατο. Αναγκαίος κι εδώ ένας “Καλλικράτης” με συγχώνευση όλων των τοπικών συλλόγων.
Διαχωρισμός Κανονιστικής Ρύθμισης - Εποπτείας - Εκπροσώπησης
Η Κανονιστική Ρύθμιση (αδειοδότηση, δεοντολογία) και η πειθαρχική εποπτεία οφείλουν να γίνονται από ανεξάρτητες αρχές με συμμετοχή, αλλά όχι έλεγχο του κλάδου, αποκλειστικά υπέρ του πολίτη. Η σύγχυση αυτών των διακριτών δράσεων στον ίδιο φορέα που έχει αρμοδιότητα για την Εκπροσώπηση του κλάδου είναι τουλάχιστο αντιπαραγωγική.
Είσοδος στο Επάγγελμα
Πανθομολογείται η οικτρή ποιότητα των εξετάσεων για την άδεια και η ανυπαρξία πρόνοιας για δια βίου εκπαίδευση. Χρειάζεται ριζικά νέο σύστημα πιστοποίησης επάρκειας, παράλληλα με ριζική αναμόρφωση της άσκησης. Ο πύχης πρέπει να πάει πολύ ψηλά.
Προστατευτισμός και Τραστ
Τα νομικά επαγγέλματα στη χώρα μας λειτουργούν ως νομοθετημένα τραστ. Ο μισός Κώδικας Δικηγόρων ασχολείται με τις ελάχιστες αμοιβές οι οποίες δεν διασφαλίζουν, την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, ούτε αποτρέπουν την εξαθλίωση των νομικών, που οφείλεται στον υπερκορεσμό του κλάδου.
Ισχνή Κεφαλαιοποίηση
Η μικρή ατομική επιχείρηση είναι ο κανόνας. Δεν έχουμε μεγάλους παίχτες. Ακόμη και τα “μεγάλα” γραφεία είναι σαν ψείρες σε επίπεδο απασχόλησης, κεφαλαιοποίησης, κύκλου εργασιών, ερευνητικής υποστήριξης, μάρκετινγκ σε σχέση με τους διεθνείς γίγαντες, που καλούνται να ανταγωνιστούν – χαρακτηριστικά ο τζίρος έκαστης των τεσσάρων μεγαλύτερων εταιρειών του Λονδίνου πέρυσι κυμάνθηκε από 1.1 έως 1.3 δις στερλίνες, ενώ απασχολούν έκαστη έως και 2,904 δικηγόρους. Ο προστατευτισμός στερεί την αγορά μας από την παρουσία κολοσσών που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν το επάγγελμα..
Οικονομική Υστέρηση
Η χωρίς βάθος και καπιταλιστική ανάπτυξη Ελληνική αγορά πάσχει από έναν επαρχιωτισμό συνακόλουθο μιας στρεβλής δικομανούς κουλτούρας. Βασικός πελάτης του Έλληνα νομικού είναι ο ιδιώτης για μικροδιαφορές και όχι η (ανύπαρκτη) μεγάλη επιχείρηση. Εξάλλου η μη αναγνώριση του εσωτερικού νομικού συμβούλου επιχειρήσεων (in house lawyer) με σχέση εξαρτημένης εργασίας, (που αναγνωρίζεται στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες) λειτουργεί περιοριστικά στην ευρύτερη ανάπτυξη της νομικής μας αγοράς.
Λογοδοσία – Αστική Ευθύνη
Ας ανατρέψουμε την κουλτούρα ασυλίας που θέλει τους δικηγόρους να ”κωλύονται” να αναλάβουν υποθέσεις κατά συναδέλφων. Ας βάλουμε τον πελάτη πάνω από το συνάδελφο. Δε συγχωρούνται πια κανόνες “δεοντολογίας” που δίνουν την εντύπωση οργανωμένης “κλίκας”.
Συμπέρασμα
Η δικαιοσύνη είναι μια μικρογραφία της Ελλάδας. Χρόνια στην υπανάπτυξη, την κακοδιοίκηση και τον προστατευτισμό κρύβει τις παθογένειες κάτω από το χαλί φοβούμενη τον ανταγωνισμό και την απελευθέρωση. Δεν πάει άλλο. Χρειάζεται ριζοσπαστισμός και εκσυγχρονισμός. Οι εκπρόσωποι των νομικών επαγγελμάτων πρέπει να αποφύγουν τον πειρασμό της μάταιης προάσπισης κεκτημένων, και να προσέλθουν δημιουργικά στη συνδιαμόρφωση του μέλλοντος που ούτως ή άλλως έρχεται. Η επιτυχία θα κριθεί από το αν επιτέλους προταχθεί το συμφέρον του πολίτη έναντι του νομικού.
[1]Νομικός σύμβουλος της εταιρείας The Body Shop (θυγατρική της L’Oreal S.A.). Επίσης μέλος του Δ.Σ. και ταμίας του Ευρωπαϊκού σκέλους της Association of Corporate Counsel με περίπου 25 χιλιάδες μέλη (in house lawyers) διεθνώς, με έδρα την Ουάσιγκτον (και περίπου 1300 μέλη στην Ευρώπη). Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απολύτως προσωπικές.
[2] Χαρακτηριστικά: Ελβετία 4415 δικηγόροι, Σουηδεία 8056, Ρουμανία 16998, Πορτογαλία 12617, Νορβηγία 5390, Ιρλανδία 1156, Δανία 4901, Αυστρία 4234, Βέλγιο 6727, Ολλανδία 14251, Ελλάς 36000 (στοιχεία 2006, πηγή www.ccbe.org)
Β) ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΠΩΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ:
Η κυβέρνηση, υπό ασφυκτική πίεση άγχεται να προωθήσει με καθυστέρηση δεκαετιών θέματα όπως το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Η αντίδραση των δικηγόρων (με αφορμή καταρχάς την επιβολή ΦΠΑ) είναι ενδεικτική μιας ξεπερασμένης και ήδη στην συνείδηση του λαού καταδικασμένης νοοτροπίας, που τελικά δεν εξυπηρετεί ούτε τα στενά συμφέροντα των ιδίων των δικηγόρων. Ο Έλληνας νομικός του μέλλοντος (αν το νομικό επάγγελμα έχει μέλλον σ’ αυτή τη χώρα) αντιθέτως έχει τεράστιο συμφέρον από αναγκαίες σαρωτικές αλλαγές. Όμως, απελευθέρωση από (ή ως προς) τί ακριβώς; Ιδού κάποια θέματα/παθογένειες και αντίστοιχες προκλήσεις:
Θέμα 1ο: Οικονομική Αδιαφάνεια ως Αιτία Κορεσμού.
Ενόψει του αφόρητου πλέον κορεσμού του επαγγέλματος και της προϊούσης εξαθλίωσης του Έλληνα νομικού, συγχωρείται τώρα η απελευθέρωση; Φοβούμαι πως το δίλημμα είναι απατηλό. Ο μύθος ότι η νομική καριέρα οδηγεί σε ευμάρεια και κοινωνική καταξίωση διαιωνίζεται από τον κουτοπόνηρο άγραφο κώδικα σιωπής σχετικά με την πραγματική απασχόληση και τις πραγματικές αμοιβές. Στατιστικά στοιχεία δεν δημοσιεύονται από επαγγελματίες του χώρου. Ουδείς ομολογεί ότι υποαπασχολείται. Έτσι ενδημεί αδήλωτη ανεργία, αναδουλειά και ανέχεια, που επιμελώς συγκαλύπτεται πίσω από ένα προσωπείο πολυπραγμοσύνης. Επειδή όμως μένει αδήλωτη, η υποαπασχόληση δεν δρα αποτρεπτικά έναντι νέων φερέλπιδων συναδέλφων, που οδηγούνται στα τυφλά στο δρόμο του οικονομικού μαρασμού (επιλέγοντας τη νομική καριέρα στη βάση εσφαλμένων εξιδανικευμένων εντυπώσεων παρά στη βάση της σκληρής πραγματικότητας και των αριθμών).
Η πίττα πολύ απλά δεν φτάνει πια και όλοι βλέπουν τη μερίδα του έκαστος να μειώνεται, όμως κανείς δεν ξέρει ούτε πόση είναι η πίττα συνολικά, ούτε πόση είναι η μέση μερίδα και έτσι η προς τα έξω εικόνα είναι παραπλανητική. Αντίθετα σε χώρες όπου η νομική αγορά είναι εξόχως ανεπτυγμένη, όπως η Μ. Βρετανία, με υψηλή κεφαλαιοποίηση και υψηλή συγκέντρωση σε νομικές εταιρείες κολοσσούς, αναλυτικά στοιχεία δημοσιεύονται καθημερινά. Ο νομικός τύπος βρίθει αναλύσεων σχετικά με το επίπεδο αμοιβών σε καθεμιά εταιρεία (αναλόγως της προϋπηρεσίας), τον συνολικό τζίρο, τον αριθμό των συνεταίρων, τον τζίρο κατά αντικείμενο, τον αριθμό των απολύσεων στην περίοδο της ύφεσης κλπ. Εύκολα βλέπω για παράδειγμα ότι οι εισπράξεις ανά συνεταίρο στις 25 κορυφαίες εταιρείες κυμάνθηκαν στην Αγγλία από 180 έως 728 χιλιάδες λίρες το χρόνο (ακαθάριστα) και μπορώ να κάνω σύγκριση με προηγούμενα χρόνια. Μπορώ επίσης να δω πόσοι συνάδελφοι απολύθηκαν λόγω της ύφεσης και πόσο αυξήθηκε η ανεργία στον κλάδο ή ανά εταιρεία. Μπορώ να δω πόσο ακριβώς πληρώνουν οι καλύτερες εταιρείες για έναν νεοδιόριστο, ποιές δίνουν τα καλύτερα πακέτα για να προσελκύσουν τα καλύτερα μυαλά και πόσο δύσκολη και δαπανηρή είναι η απόκτηση της άδειας και η κατάκτηση μιας θέσης εργασίας. Με δυο λόγια, υπάρχει απόλυτη διαφάνεια, ως προϋπόθεση για το άνοιγμα του ανταγωνισμού, και την ορθολογικοποίηση των αποφάσεων, όσων σκέφτονται να ακολουθήσουν νομική καριέρα.
Με τοπίο στην ομίχλη μοιάζει αντίθετα ο χώρος στην Ελλάδα. Η αδιαφάνεια οδηγεί σε στρέβλωση των αποφάσεων επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων στη χώρα μας και σε αδικαιολόγητη κοσμοσυρροή στις νομικές σχολές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα έχει περισσότερους δικηγόρους ανά κάτοικο σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες[1], μολονότι η πίττα του συνολικού τζίρου είναι συντριπτικά μικρότερη αναλογικά, λόγω της γενικότερης οικονομικής υπανάπτυξης της χώρας.
Θέμα 2ο: Οργανωτικός Χωροταξικός Κατακερματισμός
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και υπέρβασης των συνόρων, τα νομικά επαγγέλματα στην Ελλάδα ακολουθούν ένα απαρχαιωμένο μοντέλο χωροταξικής ασυνέχειας. Η συλλογική οργάνωση είναι σε επίπεδο νομού / Πρωτοδικείου και η άσκηση του επαγγέλματος εκτός έδρας υπόκειται σε περιορισμούς. Το μοντέλο είναι και ανορθολογικό οργανωτικά, αλλά και αντι-ανταγωνιστικό. Στερεί τον κλάδο από τις αναγκαίες συγκεντρωτικές επενδύσεις σε τεχνολογία και προσωπικό σε εθνικό (κεντρικό) επίπεδο, με ανάλωση πόρων και προσπαθειών σε πολλά μικρά τοπικά αλυσιτελή επιφανειακά σχήματα, αντί σε ένα κεντρικό οργανωτικό σχήμα με αναγκαίο βάθος. Επιπλέον αυτή η χωροταξική ασυνέχεια αναπαράγει έναν καταστροφικό και ανούσιο τοπικιστικό προστατευτισμό που πνίγει τον ανταγωνισμό στο εσωτερικό της χώρας περιορίζει την κινητικότητα, ενώ κάνει τον ανταγωνισμό με την διεθνή νομική αγορά σχεδόν αδύνατο.
Θέμα 3Ο: Σύγχυση Κανονιστικής Ρύθμισης & Εποπτείας έναντι Εκπροσώπησης
Σε πιο ανεπτυγμένες αγορές έχει γίνει κατανοητή η ανάγκη διάκρισης των τριών αυτών δράσεων, οι οποίες έχουν πλέον ανατεθεί σε διακριτά σώματα. Υπάρχει προφανής σύγκρουση συμφέροντος (conflict of interest) ανάμεσα στην απονομή πειθαρχικής εξουσίας και την προς τρίτους εκπροσώπηση του κλάδου. Η Κανονιστική Ρύθμιση (αδειοδότηση, δια βίου εκπαίδευση, κανόνες δεοντολογίας κλπ) οφείλει να γίνεται από ανεξάρτητη αρχή με συμμετοχή, αλλά όχι έλεγχο του κλάδου. Η Εποπτεία (ιδία άσκηση πειθαρχικής εξουσίας και έλεγχος εφαρμογής του ρυθμιστικού πλαισίου) οφείλει να γίνεται από άλλη ανεξάρτητη αρχή επίσης με συμμετοχή αλλά όχι έλεγχο του κλάδου, και αμφότερες να ασκούνται υπέρ του κοινού συμφέροντος και υπέρ του πολίτη, και όχι βέβαια υπέρ του κλάδου. Αντίθετα η Εκπροσώπηση πρέπει να ασκείται αυτοτελώς από εκπροσώπους του κλάδου και να γίνεται με γνώμονα τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα του κλάδου. Η σύγχυση αυτών των διακριτών δράσεων σε ένα φορέα (π.χ. στους κατά τόπους δικηγορικούς συλλόγους) έχει κριθεί επικίνδυνη και βλαπτική για την αξιοπιστία του κλάδου.
Θέμα 4Ο Ελλειπής Κανονιστική Ρύθμιση και Εποπτεία – Όροι Εισόδου στο Επάγγελμα
Το θέμα της οικτρής ποιότητας των εξετάσεων για την άδεια (όπου κατά γενική ομολογία η διαδικασία στα Εφετεία είναι μια παρωδία), η ανυπαρξία πρόνοιας για δια βίου εκπαίδευση, η ανυπαρξία κλαδικών οδηγιών ή κανόνων για τρέχοντα νομικά θέματα, η ασφυκτικά περιορισμένη άσκηση πειθαρχικού ελέγχου, ο ψευδο-προστατευτισμός, είναι όλα συνέπεια της κακοδιοίκησης του κλάδου, της άνω οργανωτικής σύγχυσης και βεβαίως της χωροταξικής ασυνέχειας, και της έλλειψης ικανού οργανωτικού βάθους.
Το σύστημα εισόδου στο επάγγελμα χρειάζεται εκ βάθρων αναμόρφωση. Η κανονιστική αρχή θα πρέπει να θεσπίσει αυστηρούς όρους. Το πτυχίο νομικής θα είναι ένα μικρό μόνο πρώτο βήμα. Ένα διετές επακόλουθο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης με αυστηρότατες εξετάσεις (με ανάθεση σε επιλεγμένα ιδρύματα) θα πρέπει να είναι παραπέρα προϋπόθεση για να εξασφαλίσει κανείς συμβόλαιο άσκησης σε δικηγόρο ή σε δικηγορική εταιρεία, ως μία από σειρά προϋποθέσεων για την τελική αδειοδότηση. Η δυσκολία αυτού του προγράμματος (στα πρώτυπα του Βρετανικού LPC) θα σημαίνει ότι μόνο οι άξιοι και εκλεκτοί θα προχωρούν στο επόμενο βήμα. Στη συνέχεια, το συμβόλαιο άσκησης επίσης χρειάζεται εκ βάθρων αναμόρφωση. Ελάχιστη αμοιβή υπέρ του ασκούμενου και ελάχιστη αποδεδειγμένη και μετρήσιμη παροχή εμπειρίας σε αναγκαίους προκαθορισμένους κύκλους νομικών κατευθύνσεων καθώς και προσωπική ευθύνη του εποπτεύοντος δικηγόρου για λεπτομερή λογοδοσία προς την εποπτεύουσα αρχή θα σημαίνει ότι ελάχιστοι θα είναι σε θέση να προσφέρουν μια θέση που οδηγεί στην ουσιαστική άσκηση ως προϋπόθεση της τυπικής αδειοδότησης. Έτσι θα κλείσουν οι στρόφιγγες, ενώ ταυτόχρονα το επάγγελμα θα απελευθερώνεται από άλλες μορφές παρεμβατισμού. Επιπλέον η ετήσια κατακεφαλήν εισφορά προς την εθνική εποπτεύουσα αρχή θα πρέπει να αυξηθεί δραστικά ώστε να έχει η αρχή τους αναγκαίους πόρους και το βάθος για το έργο της και την αναδιοργάνωση του επαγγέλματος ενώ επιπλέον θα πρέπει να καταργηθεί το απαρχαιωμένο σύστημα των μερισμάτων. Η ίδια εποπτεύουσα αρχή θα πρέπει να ασκεί ουσιαστικό πειθαρχικό και οικονομικό έλεγχο ιδίως νομικών που χειρίζονται χρήματα πελατών και να παρεμβαίνει και να κλείνει γραφεία όπου παρατηρούνται παρατυπίες, ή όπου δεν έχουν την αναγκαία οικονομική επιφάνεια για τη συνέχιση της απρόσκοπτης λειτουργίας τους, όπως ακριβώς γίνεται στο εξωτερικό. Γι’ αυτό η εποπτεύουσα αρχή πρέπει να είναι ανεξάρτητη και μη ελεγχόμενη από το τον κλάδο.Θέμα 5Ο : Προστατευτισμός και Τραστ – Η Φοβία του Ανταγωνισμού
Ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία περί ανταγωνισμού ορίζει ότι συμφωνίες σε όλους τους κλάδους μεταξύ ανταγωνιστών για την επιβολή ελάχιστων τιμών/αμοιβών (τραστ), ή το χωροταξικό διαμοίρασμα της αγοράς απαγορεύονται απολύτως και προβλέπονται αυστηρές διοικητικές και ποινικές κυρώσεις. Κραυγαλέα εξαίρεση είναι τα νομικά επαγγέλματα στη χώρα μας, που λειτουργούν στα πλαίσια νομοθετημένων τραστ. Είναι ενδεικτικό ότι ο μισός Κώδικας Δικηγόρων ασχολείται με τις ελάχιστες αμοιβές, ενώ περιέχει και άλλες χαριστικές προστατευτικές διατάξεις, όπως το προνόμιο για το μεταφραστικό δικαίωμα κλπ. Όλα αυτά λειτουργούν σε βάρος του πολίτη και σε βάρος της δικαιοσύνης. Δεν είναι ανεκτό νόμοι και κανόνες που ρυθμίζουν τη λειτουργία των νομικών επαγγελμάτων να λειτουργούν με γνώμονα το συμφέρον των νομικών και όχι το συμφέρον του πολίτη. Πρέπει να περιοριστούν δραστικά οι περιπτώσεις όπου η παράσταση ή η υπογραφή δικηγόρου είναι υποχρεωτική (π.χ. σύσταση εταιρειών κλπ). Οι ελάχιστες αμοιβές δεν διασφαλίζουν, όπως καμιά φορά λέγεται, την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Απλώς διατηρούν το κόστος σε τεχνητά υψηλά επίπεδα, περιορίζουν τον ανταγωνισμό, χωρίς όμως να αποτρέπουν την εξαθλίωση των νομικών, που οφείλεται στον υπερκορεσμό του κλάδου, όπως προαναφέρθηκε.
Θέμα 6o : Ισχνή Κεφλαιοποίηση – Συγκέντρωση
Η συντριπτική πλειονότητα των νομικών επιχειρήσεων (δικηγορικών γραφείων κλπ) στη χώρα μας είναι ατομικές επιχειρήσεις, συχνά χωρίς καν γραμματειακή υποστήριξη. Ακόμη και τα μεγάλα λεγόμενα γραφεία της Αθήνας είναι σαν ψείρες σε επίπεδο απασχόλησης, κεφαλαιοποίησης, κύκλου εργασιών και γενικότερου βάθους, σε σχέση με τους γίγαντες ιδίως της Αγγλίας και Αμερικής, που καλούνται να ανταγωνιστούν. Μεγάλες δικηγορικές εταιρείες έχουν χιλιάδες δικηγόρους, τεράστιες βιβλιοθήκες και ερευνητικό – υποστηρικτικό προσωπικό, παρέχουν εχέγγυα ποιοτικού ελέγχου των παρεχόμενων υπηρεσιών (δυο και τρεις πιο έμπειροι συνάδεφλοι ελέγχουν πάντα τις συμβουλές των νεωτέρων κλπ) και βεβαίως παρέχουν εχέγγυα ενός υψηλότατου επιπέδου της παρεχόμενης υπηρεσίας με ταχύτητα, συνέπεια και συνέχεια, αλλά το βασικότερο δίδουν μια πολυεθνική/παγκόσμια νομική κάλυψη, το οποίο είναι απαραίτητο για πολυεθνικές εταιρείες/πελάτες που κινούνται στις παγκόσμιες αγορές. Ένας από τους λόγους που μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες διστάζουν να επενδύσουν στη χώρα μας είναι και η κακή κατάσταση και το επίπεδο υπανάπτυξης του νομικού επαγγέλματος και γενικότερα της δικαιοσύνης στη χώρα μας. Οι μεγάλες πολυεθνικές δικηγορικές εταιρείες έχουν ήδη εγκατασταθεί σε άλλες χώρες των Βαλκανίων, ιδίως την Ουγγαρία και Ρουμανία. Αντίθετα η Ελλάδα παραμένει ακόμη ουσιαστικά απροσπέλαστη. Η νομική αγορά λόγω του προστατευτισμού στερείται την παρουσία κολοσσών που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν το επάγγελμα και στη χώρα μας, και οι οποίοι θα δημιουργούσαν χιλιάδες νέες υψηλά αμοιβόμενες θέσεις εργασίας. Η Ελληνική αγορά παραμένει από τις πλέον υπανάπτυκτες στην Ευρώπη. Αρκεί κανείς να δει τί έχει γίνει τα τελευταία χρόνια σε χώρες όπως η Ισπανία για να κατανοήσει το αληθινό μέτρο της δικής μας υστέρησης.
Για να γίνει κατανοητή η σύγκριση με το διεθνή ανταγωνισμό παραθέτω στοιχεία από το The Lawyer (http://www.centaur2.co.uk/emags/thelawyer/Uk200_2009/) για τις 5 πρώτες δικηγορικές εταιρείες στην Αγγλία (στοιχεία 2009):
Εταιρεία
Τζίρος (σε εκατ. Λίρες)
Αριθμός Δικηγόρων
Linklaters
1.298
2.367
Freshfields Bruckhaus Deringer
1.287
2.263
Clifford Chance
1.262
2.904
Allen & Overy
1.091
2.122
DLA Piper
585
2.267
Θέμα 7o : Οικονομική και Δικονομική Υστέρηση
Η Ελληνική αγορά δεν έχει το βάθος μιας ανεπτυγμένης ανοιχτής καπιταλιστικής οικονομίας. Όμως είναι δεδομένο ότι το φιλέτο της νομικής δουλειάς είναι στο επίπεδο του εμπορικού δικαίου, όπου πελάτες είναι μεγάλες εταιρείες. Αντίθετα στη χώρα μας το νομικό επάγγελμα πάσχει από έναν επαρχιωτισμό συνακόλουθο μιας στρεβλής δικομανούς κουλτούρας. Βασικός πελάτης του Έλληνα νομικού είναι ο Έλληνας ιδιώτης για μικροδιαφορές. Σε αυτό συντείνει βεβαίως και η μη επίσημη θεσμική αναγνώριση του εσωτερικού νομικού συμβούλου επιχειρήσεων (in house lawyer) που σε τελική ανάλυση είναι ο καλύτερος πελάτης του μάχιμου λεγόμενου (εξωτερικού) δικηγόρου. Ο εσωτερικός νομικός σύμβουλος διαχειρίζεται τον νομικό προϋπολογισμό μιας εταιρείας, παρέχει ο ίδιος νομικές συμβουλές, ή αναζητεί εξειδικευμένες συμβουλές από τη νομική αγορά. Είναι υπάλληλος με αποκλειστική απασχόληση αλλά διατηρεί όλα τα προνόμια του δικηγόρου. Είναι κάτι που πρέπει επιτέλους να θεσμοθετηθεί και αναγνωριστεί στη χώρα μας, πέραν της πάγιας αντιμισθίας, η οποία στερεί τον Έλληνα νομικό από όλα τα πλεονεκτήματα της υπαλληλικής σχέσης (πλήρης αμοιβή, ασφαλιστική κάλυψη κλπ).
Επιπλέον χρειάζονται δραστικές δικονομικές ανατροπές: διεύρυνση ωραρίου των δικαστηρίων, δημιουργία εξειδικευμένων δικαστικών σωμάτων για ορισμένους τύπους υποθέσεων, μείωση των πολυμελών δικαστηρίων, δραστική αύξηση των δικαστικών παραβόλων, και εφαρμογή συστήματος όπου ο ηττηθείς διάδικος πληρώνει όχι μόνο το παράβολο αλλά το σύνολο της δικαστικής δαπάνης του αντιδίκου, καθώς και πολλά άλλα μέτρα που θα συμβάλλουν στην επιτάχυνση της απομονομής της δικαιοσύνης, αύξηση της ποιότητας, επίταση της απαιτούμενης προσοχής σε κάθε επί μέρους υπόθεση, και τελικώς σε δραστική μείωση των υποθέσεων που καταλήγουν στα ακροατήρια, ώστε ο ρόλος του νομικού να γίνει συμβουλευτικός-αποτρεπτικός, μάλλον παρά πυροσβεστικός-δικανικός, και πάλι σε πρότυπα ανεπτυγμένων χωρών.
Βασικότατη και επείγουσα είναι επίσης η αναμόρφωση του ρόλου του δημόσιου κατήγορου ο οποίος πρέπει να κατέλθει από τα έδρανα των δικαστών και να καθίσει (τυπικά και ουσιαστικά) απέναντι στο συνήγορο υπεράσπισης, ενώ και τα γραφεία και οι υπηρεσίες του δημόσιου κατήγορου πρέπει να απομακρυνθούν από τα γραφεία των δικαστών, ώστε επιτέλους να πάψει ο ύποπτος συγχρωτισμός του εισαγγελέα με το δικαστή και η αντιδημοκρατική αντιμετώπιση του εισαγγελέα στην έδρα περίπου ως συνδικαστού, ενώ παράλληλα πρέπει να δοθεί στο δημόσιο κατήγορο η διακριτική ευχαίρεια να ασκεί έλεγχο σκοπιμότητας αναφορικά με τις ενδείξεις ενοχής πριν την άσκηση κατηγορίας (ώστε να μειωθούν οι υποθέσεις που οδηγούνται αδικαιολόγητα και χωρίς επαρκή στοιχεία στα ακροατήρια), προκειμένου και σε αυτό τον τομέα να συγχρονίσει η Ελλάδα το βηματισμό της με άλλες δημοκρατικές πολιτείες.
Πρέπει να τελειώνουμε στη χώρα μας με τις δίκες παρωδία των δέκα λεπτών και του ενός μάρτυρα, με την αυτόφωρη διαδικασία, με τα πινάκια των τριακοσίων υποθέσεων ανά δικάσιμο (οι μισές των οποίων αναβάλλονται λόγω ωραρίου), με τις υποθέσεις που χωρίς λόγο φτάνουν στα ακροατήρια, και να μεταβούμε σε ένα σύστημα με πολύ λιγότερα ακροατήρια όπου η κάθε δίκη εξετάζεται ενδελεχώς, έπειτα από επαρκή προδικασία (και με αυστηρά τηρούμενες δικασίμους, όπου ο δικαστής σέβεται τους διαδίκους και δεν αναβάλει υπεροπτικά τις υποθέσεις λόγω ωραρίου).
Θέμα 8o: Λογοδοσία – Αστική Ευθύνη – Πειθαρχικός Έλεγχος
Πρέπει τέλος και πάνω από όλα να ανατρέψουμε την κουλτούρα ατιμωρισίας των δικηγόρων, ιδιαίτερα την κουλτούρα που θέλει (και με ρητές επιταγές μάλιστα του κώδικα δικηγόρων) τους δικηγόρους να μη στρέφονται κατά συναδέλφων, με αποτέλεσμα σχεδόν ποτέ να μην υπόκεινται συνάδελφοι σε αγωγές κακοδικίας και αγωγές αποζημίωσης για αστική ευθύνη από την πλημμελή εκπλήρωση των καθηκόντων τους, επειδή έδωσαν λάθος συμβουλές στους πελάτες τους. Στην Ελλάδα ο πελάτης δεν έχει ποτέ δίκιο. Αυτό το απόστημα πρέπει οριστικά να σπάσει, αν θέμε να ανατάξουμε το κύρος του νομικού επαγγέλματος στη χώρα μας. Δεν αρκεί η προαναφερθείσα ανεξαρτητοποίηση της άσκησης πειθαρχικής εξουσίας αλλά χρειάζεται να ανοίξει ο δρόμος και για την ουσιαστική αστική ευθύνη των νομικών. Και φυσικά αυτό προϋποθέτει υποχρεωτική ασφάλιση έναντι τέτοιου κινδύνου, που ενώ ήδη προβλέπεται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο δεν εφαρμόζεται στη χώρα μας.
Συμπέρασμα
Για μας τους Έλληνες του εξωτερικού είναι σαφές πως η κρίση που περνά η πατρίδα δεν είναι μόνο δημοσιονομική, ούτε καν μόνο οικονομική. Είναι προπαντώς κρίση θεσμική και κρίση πολιτισμική. Η τραγική υστέρηση σε όλους τους τομείς έχει ως επιστέγασμα την απαξίωση της δικαιοσύνης εν μέσω σκανδάλων, και εν μέσω αρνησιδικίας. Δεν χωρεί αμφιβολία πως χωρίς αποκατάσταση του κύρους και εκσυγχρονισμό της δικαιοσύνης δεν μπορεί να υπάρξει ευρύτερη Εθνική θεσμική ανάταση. Το τρωθέν κύρος και η κακοδιοίκηση των νομικών επαγγελμάτων στη χώρα μας είναι μόνο μια μικρή πτυχή του γενικότερου προβλήματος. Η δικαιοσύνη στη χώρα μας είναι μια μικρογραφία της Ελλάδας. Για δεκαετίες σέρνεται στην υπανάπτυξη, την κακοδιοίκηση και τον προστατευτισμό κρύβοντας τις παθογένειες κάτω από το χαλί φοβούμενη τον ανταγωνισμό και την απελευθέρωση. Έχει πια φτάσει ο κόμπος στο χτένι. Η δικαιοσύνη, όπως και η Ελλάδα συνολικά, έχει ανάγκη από επείγουσες ριζοσπαστικές ανατροπές. Χθες είναι ήδη αργά. Κι όμως ακόμη σήμερα ο διάλογος στους νομικούς κύκλους δεν έχει καν αρχίσει. Σε συνθήκες σύγχυσης, αν όχι τύφλωσης, οι εκπρόσωποι των νομικών επαγγελμάτων αναλώνονται απλώς στην μάταιη προάσπιση κεκτημένων, αντί να επιχειρούν να συνδιαμορφώσουν το μέλλον που ούτως ή άλλως έρχεται, με ή χωρίς τη συμμετοχή τους. Πάνω απ’ όλα, στην καρδιά της όποιας μεταρρύθμισης πρέπει να είναι ο πολίτης και όχι ο νομικός.
[1] Χαρακτηριστικά: Ελβετία 4415 δικηγόροι, Σουηδεία 8056, Ρουμανία 16998, Πορτογαλία 12617, Νορβηγία 5390, Ιρλανδία 1156, Γαλλία 45686, Δανία 4901, Αυστρία 4234, Βέλγιο 6727, Ολλανδία 14251, Ελλάς 36000 (στοιχεία 2006, πηγή www.ccbe.org)
No comments:
Post a Comment