(Αυτο)λογοκρισία & Φίμωμα Έναντι Θρησκευτικών Ευαισθησιών: Πρώτο Βήμα Προς Νέο Μεσαίωνα;

Ανατριχιάζω όταν βλέπω μορφωμένους υποτίθεται ανθρώπους (ακόμη και πρώην δικαστικούς από τις στήλες τις Πατρίδος) με αφορμή τις πρόσφατες ισλαμιστικές αντιδράσεις να συντάσσονται με τις δυνάμεις του σκοταδισμού συμβουλεύοντας αυτολογοκρισία προς αποφυγή ταραχών. Όταν σπεύδουν να κριτικάρουν τους δημιουργούς μιας ταινίας που υποτίθεται προσβάλλει κι όχι εκείνους που αυθαίρετα και αυτάρεσκα δηλώνουν
“προσβεβλημένοι” οι οποίοι βιαιοπραγούν και σκωτώνουν ή απειλούν επ’ αφορμή ή εξ αιτίας αυτού. Αναπαράγεται αστόχαστα από κάποιους τάχα “συνετούς” η άποψη πως οι θρησκευτικές αντιλήψεις είναι πέρα από την κριτική, πέρα από τη σάτυρα, για το λόγο και μόνο πως κάποιοι είναι “ευαίσθητοι” απέναντι αυτών. Θέτουν ιδιαίτερα τις όποιες θρησκευτικές δοξασίες στο απυρόβλητο από την όποια κριτική, από την όποια αμφισβήτηση. Γιατί;

Γιατί να επιφυλάσσουμε ή να ανεχόμαστε τέτοια ιδιαίτερη μεταχείριση για τις θρησκείες, αλλά όχι για την αγαπημένη μας ποδοσφαιρική ομάδα, ή για το αγαπημένο μας μουσικό συγκρότημα ή το αγαπημένο μας κόμμα, ή για τον αγαπημένο μας ηγέτη (ή μήπως Ηγέτη); Πού αρχίζουμε και που σταματάμε με τον κατήφορο αυτής της κερκόπορτας στην ελευθερία του λόγου, και την κατάπτυστη υποχωρητικότητα απέναντι στο φανατισμό, επικαλούμενοι τάχα “κατανοητές ευαισθησίες”; Και δε βλέπουμε ότι στο τέλος αυτού του κατήφορου βρίσκεται ένα τέρας που φωνάζει “εγέρθητι” στους δημοσιογράφους επιβάλλοντας την απόδοση φόρου τιμής στο ιερό και απαραβίαστο πρόσωπο, που είναι το αντικείμενο της εν λόγω άλογης λατρευτικής “ευαισθησίας”; Δε βλέπουμε πως στο τέλος αυτού του ολισθηρού δρόμου είναι ο φασισμός, ή ανελευθερία, η μισαλλοδοξία άλλων εποχών και η ιερά εξέταση;

Τί έχει μεγαλύτερη σημασία για τον πολιτισμό μας και για το μέλλον του σύγχρονου ανθρώπου από την ανεμπόδιστη αναζήτηση της αλήθειας; Και πώς μπορεί αυτή η αναζήτηση να προχωρήσει ανεμπόδιστα χωρίς πλήρη ελευθερία λόγου; Χωρίς τη βεβαιότητα πως η κάθε άποψη που αυτοαναγορεύεται ως μονοπάτι της γνώσης ή της αλήθειας, ακόμη και η όποια θρησκευτική ή φιλοσοφική άποψη, είναι ανοιχτή και χωρίς εξαιρέσεις στη βάσανο του ελέγχου, της λογικής και της αποδείξεως, ή της χλεύης;

Οι άνθρωποι της επιστήμης, της γνώσης, του φωτός πρέπει να γρηγορούν. Μαύρα σύννεφα μαζεύονται. Κάποιοι είναι έτοιμοι να πετάξουν τις φωτεινότερες κατακτήσεις μας των τελευταίων πέντε αιώνων και να μας ρίξουν πίσω στα σκοτάδια του μεσαίωνα. Να μας φιμώσουν και να μας τρομοκρατήσουν. Πρέπει να διατρανώσουμε το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου. Στην ελευθερία της σάτυρας. Στην ελευθερία της προσβολής. Διότι το μόνο που στέκει, το μόνο που αντέχει είναι η αλήθεια του ορθού λόγου. Η αλήθεια της επιστημονικής μεθόδου, και η διασφάλιση αυτής, προϋποθέτει τη διασφάλιση της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης γενικά.

Αλλά μήπως δεν γίνεται πια σιγά σιγά φανερή η ηθική απαξία που υπάρχει σύμφυτη με την όποια θρησκευτική, μεταφυσική, ολοκληρωτική και απόλυτη αντίληψη για την ερμηνεία του κόσμου; Η άποψη πως η “δική μου” αλήθεια, χωρίς άλλη απόδειξη, χωρίς άλλη τεκμηρίωση είναι αληθής, απλά και μόνο επειδή έχω τυφλή πίστη σε αυτήν; Μήπως δεν γίνεται πια φανερό πως δεν υπάρχουν ήπιες ή ηθικά ακίνδυνες ή ουδέτερες μορφές μεταφυσικής λήψης και θεώρησης του κόσμου, για τον απλό λόγο ότι η όποια μεταφυσική δοξασία αποκλείει το όποιο περιθώριο αμφισβήτησης του εαυτού της, και είναι άρα φονταμενταλιστική εξ ορισμού; Διότι ποιά είναι η ποιοτική ηθική διαφορά ανάμεσα σ’ ένα δήθεν μετριοπαθή δογματικό του ενός δόγματος που οικτήρει του αλλοθρήσκους (τους οποίους επιτιμητικά θεωρεί ως αμαρτωλούς) έναντι ενός φανατικού του άλλου δόγματος ο οποίος επιδιώκει να περάσει από μαχαίρι τους αλλοθρήσκους; Μήπως αμφότεροι δεν υπηρετούν την ίδια απόλυτη και άκριτη “αλήθεια”, την “αλήθεια” που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, και μήπως αμφότεροι δε βρίσκονται στο ίδιο τελικά επίπεδο ηθικής (ή ανηθικότητας), όπου η κοινή αφετηρία τους είναι η αυταρέσκεια, η μισαλλοδοξία και η περιφρόνηση και έλλειψη σεβασμού προς τον “άλλο”, τον “αλλόπιστο” ή τον “άπιστο” και δεν αποτελεί κοινό τόπο η αφ’ υψηλού θεώρηση του “άλλου”; Διότι αν ο δογματισμός εκφράζεται με αγάπη ή με μίσος, στο τέλος το θέμα είναι ότι στον πυρήνα εμπεριέχει πάντα απόρριψη (και υπεροψία έναντι) του “άλλου”.

Ας μη θεωρούμε δεδομένες τις κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος των τελευταίων πέντε αιώνων. Ο δρόμος προς το φως δεν είναι μονόδρομος, ούτε είναι προδιαγεγραμμένος, ή χωρίς πισωγυρίσματα. Διότι και άλλοτε η ανθρωπότητα έκαμε βήματα προς το φως με 8 αιώνες ανάπτυξης και διάδοσης του ελληνικού πνεύματος (από τον 5^ο αι. π.χ. ως τον τον 4^ο αι. μ.χ.) όμως η τελική κατίσχυση της μεταφυσικής απολυταρχίας από τα μέσα του 4^ου αι. μ.χ. βύθισε την ανθρωπότητα σε χίλια χρόνια σκότους και ανελευθερίας. Τώρα λοιπόν που ξαναβρήκαμε το βηματισμό μας, τώρα που η φιλοσοφία νίκησε το σκότος και τη μεταφυσική, τώρα που η επιστήμη ήρθε αρωγός και φωτοδότρα στο δρόμο του ανθρώπου προς τα αστέρια, κάποιοι, βάλλουν κατά της αλήθειας. Πολιορκούν τα κάστρα της γνώσης. Υπονομεύουν, απειλούν και φονεύουν την ελευθερία του πνεύματος. Κρατούν το σάρακα της δικής τους “αλήθειας” και με υπερωρίες καταγίνονται πώς να ροκανίσουν και να γκρεμίσουν το δέντρο της γνώσης, τον περήφανο Δρύ της επιστήμης πάνω στα κλαδιά του οποίου όλοι κρεμόμαστε, πάνω στους βλαστούς του οποίου κρέμεται (από μια τρίχα) το μέλλον της ανθρωπότητας.

Γι’ αυτό πριν κάποιοι “συνετοί” συμβουλέψουν αυτολογοκρισία έναντι θρησκευτικών “ευαισθησιών”, ας αναλογιστούμε τις συνέπειες. Δεν είναι απλά η αποτροπή ταραχών και οι ζωές κάποιων αθώων που κρίνονται έναντι της ιερής οργής κάποιων φανατικών, αλλά το ίδιο το μέλλον της ανθρωπότητας και η τελική υποταγή στην (ή η απελευθέρωση από τη) μεταφυσική. Διότι άλλο θα είναι το μέλλον σε συνθήκες τρόμου,  δογματισμού, φανατισμού και σκοταδισμού, κι άλλο σε συνθήκες ελευθερίας, ασφάλειας, ανεκτικότητας, επιστημονικής έρευνας, γνώσης και δημιουργίας. Με την κάθε μας πράξη, με τον κάθε μας λόγο, με την επιλογή μας για αντίσταση ή υποταγή έναντι των μέγιστων διακυβευμάτων, τελικά και καθημερινά διαλέγουμε και μορφοποιούμε τον κόσμο που ονειρευόμαστε, και χτίζουμε και κερδίζουμε τη ζωή που μας αξίζει.